Bugünlerde hepimiz birbirimize daha çok benzemeye başladık. Saç modellerimiz, giyim biçimimiz, alışkanlıklarımız ve tükettiklerimiz hemen hemen aynı. Oysa ki ilginç bir psikolojik fenomen akılda kalmak istiyorsak farklı olmamız gerektiğini bize hatırlatıyor. Bu fenomen konuyu ilk araştıran kişinin adından dolayı Von Restorff etkisi ya da İzolasyon Etkisi ya da ayrışma etkisi biçiminde bilinmektedir.
Bunun güzel bir örneğini görmek istiyorsanız aşağıdaki görsele dikkatle bakın. Fotoğrafın ortasındaki göze batan kırmızı domates dışında tüm domatesler yeşil. Muhtemelen sizin de dikkatinizi ilk o çekmiştir. Bu durumda elbette onu hatırlama olasılığınız daha fazla olacaktır.
Von Restorff Etkisi gibi bilişsel önyargılarımız nedeniyle aklımıza daha kalıcı olacaktır.
Aslında benzer bir algıyı yaratmak için bazı bilgilerin öne çıkmasını sağlamak için bir yazıda bazı kelimeleri italik yapıyoruz, altını çiziyoruz veya kalın yazıyoruz.
Von Restorff İzolasyon Etkisi Nedir?
20. yüzyılın ortalarında zihinsel süreçlerin bilimsel incelenişine geri dönüşle birlikte hem davranışçılık hem de psikanaliz gözden düşmüştü. Bu dönem temelde, kökleri algı üzerinde çalışmalar yapan Gestalt psikologlarının bütüncü yaklaşımlarına dayanan bilişsel psikoloji hareketinin başlangıcı olacaktı.
Almancadan çevrildiğinde Gestalt, “bütün” ya da “biçim” anlamına gelmektedir. Bu terim algıya uyarlandığında örüntüleri görme, bir nesneyi bulunduğu zeminden ayırt etme, birkaç ipucunu kullanarak bir resmi tamamlama gibi eğilimlerimizi ifade eder.
Gestalt yaklaşımının önemli isimlerinden olan Hedwig von Restroff tarafından ortaya
atılan Vonrestorff etkisi ise, bir grup içerisinde farklı şekillerde dikkat çeken bir nesne veya şeyin daha kolay hatırlanacağına ilişkin bir yaklaşımdır. Konu ile ilgili etkileyici bir doktora tezi yazmış olan Hedwig von Restorff’un çalışmaları, Geştalt kuramının algı alanındaki en önemli önermelerinden biridir. Bu çalışmalar şekil-zemin ayrıştırmasının bellekteki karşılığını gösterir.
Kendisi çalışmalarıyla bizlere, kişilere peş peşe sunulan birbirine benzer ögelerin (örneğin, çeşitli rakamlar veya çeşitli birbirine benzer çizimler) daha az hatırlandığını, öte yandan peş peşe gösterilen uyaranların arasında farklılaşan herhangi bir uyaranın (örneğin, rakamlar dizisinin içinde bir adet çizimin veya çizimler dizisinin içinde bir adet rakamın) çok iyi hatırlandığını göstermiştir.
Yaptığı araştırmalar Geştalt’ın şekil-zemin meselesinin yalnızca algıda değil bellekte de kritik bir rol oynadığını göstermesi açısından önemlidir.
Von Restorff İzolasyon Etkisi Günümüzde Karşımıza Nasıl Çıkar?
Von Restorff etkisi farkında olmasak da günlük karşımıza pek çok yerde çıkar. Aslında herhangi bir yerde okuduğunuz bilginiz altını çizdiyseniz, farkında olmadan bu etkiyi siz de avantajınız için kullanmışsınızdır. Ancak bu izolasyon etkisinin hafıza üzerinde bir dezavantajı da vardır. Yukarıdaki domates örneğinde olduğu gibi, yalıtılmış bilginin hatırlanma olasılığı daha yüksektir. Ancak bu esnada bilginin geri kalanını gözden de kaçırabiliriz.
Bu arada hatırlatalım. Bu bilgiyi yeni keşfedenlerden biri olsanız da aslında pazarlama sektörü bu etkinin uzun zamandır farkındadır. Bunun temel nedeni uzun zamandır pazarlama sektörünün psikoloji ile ilgilenmesi ve bu gibi psikolojik etkileri bizlerden çok daha önce öğrenmesidir. Afiş, web sitesi veya reklam tasarımlarında bu etkiye önem verilmektedir.
Sonucunda müşterilere ulaşması gereken belirli mesajlar varsa, bunu gerçekleştirmenin en iyi yolu Von Restorff Etkisini kullanmak olacaktır. Bu sayede verilmesi istenen mesajlar metnin geri kalanından ayrılacaktır.
Bu nedenle de pek çok şirket, bir ürünün öne çıkmasını ve akılda kalıcı olmasını sağlamak için vurgulamak üzere belirli ayrıntıları seçer. Boyut, renk ve şekil değiştirme çok yaygın tekniklerdir. Nesne ne kadar öne çıkarsa, insanların onu hatırlama olasılığı o kadar artar. Bunun akıllıca bir örneğini aşağıda görebilirsiniz.
Sonuç Olarak;
Gördüğünüz gibi giderek birbirimize benzemek yerine akılda kalıcı olmak yerine farklı olmak önemlidir. Kullanmayı öğrenirseniz, von Restorff etkisi hayatınızın hemen hemen her alanında paha biçilemez bir araç olabilir. Hafızanızı ve topluluk önünde konuşma becerilerinizi güçlendirmeye yardımcı olma potansiyeli de taşır. Bu yüzden bir biçimde eğitim ya da meslek hayatınıza dahil etmeniz bir bilişsel yanılgımıza avantaja çevirebilir. Yazının devamında göz atmanızı öneririz: Çapa Etkisi İle Çok Para Ödemek İçin Nasıl İkna Edilirsiniz?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The von Restorff Isolation Effect: What Stands Out Is Remembered Better. Bağlantı: https://effectiviology.com/von-restorff-isolation-effect/?
- Von Restorff Effect; Yayınlanma tarihi: 3 Ekim 2022; Bağlantı: https://practicalpie.com/von-restorff-effect/
- Mungan, E. (2021). Geştalt Kuramı’nın az bilinen çalışmaları: Bellek, Nesne, 9(19), 147-175. DOI: 10.7816/nesne-09-19-12
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
