Hayvanlara karşı genel bir sevgi beslemek yaygındır, ancak söz konusu sivrisinekler olduğunda bu yaklaşım genellikle değişir. Özellikle sıcak havalarda, sivrisinekler pek çok kişinin günlük yaşamını zorlaştıran bir sorun hâline gelir. İlginç olan ise, bu durumun herkesi aynı şekilde etkilememesidir. Bazı insanlar neredeyse hiç ısırılmazken, bazıları sivrisineklerin sürekli kendilerini hedef aldığını düşünür. Bu farklılığın nedeni nedir? Sivrisinekler neden bazı insanları diğerlerinden daha çok ısırır?
Devam etmeden önce önemli bir ayrıntıyı belirtmek gerekir: Çevrede gördüğünüz her sivrisinek ısırmaz. Isırma davranışı yalnızca dişi sivrisineklere özgüdür. Bunun temel nedeni, dişi sivrisineklerin yumurta üretebilmek için kana ihtiyaç duymasıdır. Erkek sivrisinekler ise kanla beslenmez. Onlar bitki nektarı ve meyve suları gibi şekerli kaynaklarla beslenir. Bu nedenle, insanlarla doğrudan temas kuran ve rahatsızlık veren taraf genellikle dişi bireylerdir.
Sivrisinekler Neden Isırır?
Eğer sivrisinekler sizi özellikle sık ısırıyorsa, muhtemelen onları çeken özelliklere diğer insanlardan daha fazla sahipsinizdir. Araştırmalar, insanların yaklaşık yüzde 20’sinin sivrisinekler için “daha çekici” olduğunu göstermektedir. Bu durum, sivrisinek davranışının rastgele olmadığını ortaya koyar. Sivrisineklerin bazı bireyleri daha fazla tercih etmesinin çeşitli nedenleri vardır.
Kan Grubu
Sivrisinekler bazı kan gruplarını diğerlerine göre daha çekici bulur. Araştırmalar, türlere göre değişmekle birlikte, genellikle 0 grubu kana sahip bireylerin daha fazla ısırıldığını göstermektedir. Örneğin Aedes albopictus (Asya kaplan sivrisineği) 0 kan grubuna yönelme eğilimindedir. Buna karşılık, Anopheles gambiae (bataklık sivrisineği) AB kan grubuna sahip bireyleri tercih eder.
Bu durum, “Sivrisinekler neden ısırır?” sorusunun yanıtını yalnızca kana değil, kanın türüne de bağlamamız gerektiğini gösterir. Ayrıca, insanların yaklaşık yüzde 80’i cilt yoluyla kan grubunu belirten kimyasal bir iz bırakır. Bu biyolojik belirteç, kişinin kan grubu fark etmeksizin sivrisinekler tarafından daha fazla fark edilmesine yol açabilir.
Karbon Dioksit
“Sivrisinekler neden ısırır?” sorusunun bir başka yanıtı da solunumla ilgilidir. Bu canlılar, karbondioksiti uzaktan algılayabilir. Kişi ne kadar çok karbondioksit soluyorsa, sivrisinekler için o kadar dikkat çekici hâle gelir. Özellikle egzersiz sırasında ya da fiziksel olarak aktif olunan anlarda, solunum hızı arttığı için sivrisineklerin ilgisi de yoğunlaşabilir.
Karbondioksite olan bu duyarlılık, sivrisineklerin neden baş çevresinde dolandığını da açıklar. Burun ve ağız çevresi, solunum yoluyla dışarı verilen karbondioksitin en yoğun olduğu bölgedir.
Vücut Isısı
Dişi sivrisinekler, vücut ısısını algılayarak yön bulur. Isı farklarını ayırt eder ve en sıcak bölgeye yönelir. Bu tercih, vücut büyüklüğünden çok sıcaklıkla ilişkilidir. Bu nedenle, vücut sıcaklığının arttığı durumlarda – örneğin sıcak havalarda dışarıda bulunurken ya da egzersiz yaparken – sivrisineklerin hedefi olma ihtimali artar. Vücut ısısı, sivrisineklerin konum belirlemesinde önemli bir işaret olarak kullanılır.
Vücut Kokusu ve Cilt Bakterileri
Sivrisinekler neden ısırır sorusunun bir başka yanıtı da koku algılarıyla ilgilidir. Sivrisinekler, antenlerindeki özel algılayıcılar sayesinde çeşitli kokuları tanır. İnsan vücudu ise onlar için çok sayıda kimyasal sinyal üretir.
Ter bu sinyallerin başında gelir. Terde bulunan laktik asit ve amonyak, sivrisinekler tarafından özellikle çekici bulunur. Ancak terin kokusu yalnızca kimyasal içeriğe değil, ciltte yaşayan bakterilerle olan etkileşime de bağlıdır. Her bireyin cilt yüzeyindeki bakteri yapısı farklıdır ve bu da kişiye özgü bir vücut kokusu oluşmasına neden olur.
Araştırmalar, cilt mikrobiyotasının sivrisinek ilgisini etkilediğini doğrulamaktadır. Bir çalışmada, sivrisinekler tarafından daha fazla ısırılan bireylerin ciltlerinde daha fazla sayıda ancak daha az çeşitlilikte bakteri olduğu görülmüştür. Buna karşılık daha az ısırılan bireylerde bakteri çeşitliliği daha yüksektir.
Karboksilik Asitler de bu denklemde önemli bir yere sahiptir. Bu yağ asitleri, sivrisinekler için güçlü çekim unsurlarındandır. Yapılan bir çalışmada, sivrisinekler tarafından en fazla tercih edilen bireylerin cilt yüzeyinde yüksek miktarda karboksilik asit bulunduğu tespit edilmiştir. Bu asitler tek başına sivrisinekleri çeker, ancak terle birleştiğinde bu etki daha da artar.
Her bireyin cildinde bulunan karboksilik asit, laktik asit ve amonyak oranı farklıdır. Bu yüzden bazı insanlar diğerlerine göre daha fazla ısırılır.
Alkol Tüketimi
Sivrisinekler neden ısırır sorusunu yanıtlarken alışkanlıklarımızı da göz önünde bulundurmak gerekir. Yapılan bir çalışmada, bir litre bira içen bireylerin sivrisinekleri daha fazla çektiği görülmüştür. Aynı miktarda su içen bireylerde bu etki gözlenmemiştir.
Bu artışın nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Çalışmada alkol tüketimi ile karbondioksit salımı ya da vücut sıcaklığı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Ancak elde edilen bulgular, açık havada alkol tüketen bireylerin sivrisineklere karşı daha dikkatli olması gerektiğini göstermektedir.
Beslenme Alışkanlıkları
Toplumda yaygın olan bir inanışa göre, yediğimiz şeyler sivrisinekler açısından ne kadar “çekici” olduğumuzu etkiler. Özellikle tatlı, tuzlu, baharatlı ya da potasyum açısından zengin yiyeceklerin bu etkiyi artırdığı düşünülmektedir.
Bu konuda yapılan araştırmalar sınırlıdır. Ancak Wisconsin Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışmada dikkat çekici bir bulgu elde edilmiştir. Araştırmaya göre, muz tüketen bireylerin sivrisineklerle temas sıklığı artmakta ve buna bağlı olarak daha fazla ısırılma yaşanmaktadır. Bu da beslenmenin, en azından bazı durumlarda, sivrisinek davranışını etkileyebileceğini göstermektedir.
Kıyafet Rengi
Sivrisinekler yalnızca koku ve ısıya değil, görsel uyaranlara da tepki verir. Yapılan araştırmalar, bu canlıların yeşil ve siyah yüzeylere beyaz ya da gri yüzeylerden daha fazla yöneldiğini göstermektedir. Bu da koyu renklerin sivrisinekler tarafından daha kolay fark edildiğini düşündürmektedir.
Sivrisinekler, yaklaşık 5 ila 15 metre mesafeden insanları görür. Bu görsel yetenek, potansiyel hedefleri uzaktan seçmelerini sağlar. Eğer sık sık ısırılıyorsanız, bunun nedenlerinden biri kolay fark ediliyor olmanızdır. Bu riski azaltmak için açık renkli kıyafetler — beyaz, bej veya pastel tonlar — tercih edilebilir.
Sonuç olarak
Sonuç olarak, sivrisinekler bazı insanları diğerlerinden daha çekici bulur.. Neyse ki sivrisinek ısırıklarından korunmak mümkündür. Özellikle sivrisineklerin en aktif olduğu saatlerde dış ortamdan uzak durmak, yaşam alanlarını sivrisinek girişine karşı korumak, teni örten kıyafetler giymek ve etkili böcek kovucular kullanmak bu konuda etkili yöntemlerdir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Guelbéogo WM, Gonçalves BP, Grignard L, et al. Variation in natural exposure to anopheles mosquitoes and its effects on malaria transmission. Elife. 2018;7:e32625. doi:10.7554/eLife.32625
- 8 Reasons Mosquitoes Are Attracted to You. Kaynak site: Very Well Health. yayınlanma tarihi: 27 Mart 2025. Bağlantı: 8 Reasons Mosquitoes Are Attracted to You
- Majeed S, et al. (2017). Detection and perception of generic host volatiles by mosquitoes: Responses to CO2 constrains host-seeking behavior. DOI: https://dx.doi.org/10.1098%2Frsos.170189
- McBride CS. Genes and Odors Underlying the Recent Evolution of Mosquito Preference for Humans. Curr Biol. 2016 Jan 11;26(1):R41-6. doi: 10.1016/j.cub.2015.11.032. PMID: 26766234; PMCID: PMC4714039.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
