Yaygın bir efsaneye göre, insanlar ya “sol beyinli” ya da “sağ beyinli” olarak sınıflandırılır. Sağ beyinli insanlar genellikle yaratıcı ve sanatsal olarak tanımlanırken, sol beyinli insanların analitik ve matematiksel oldukları düşünülür.
Harry Potter’daki Hogwarts okulunda sihirli şapka öğrencileri kişiliklerine göre evlere ayırır. Benzer şekilde, ilkokulda öğretmeniniz sizi gözlemleyip beyninizin bir tarafının diğerinden daha baskın olduğunu iddia etmiş; yaratıcı ya da sanatsal özellikleriniz varsa sizi “sağ beyinli”, analitik ya da matematiksel özellikleriniz öne çıkıyorsa “sol beyinli” ilan etmiş olabilir.
Belki siz de bu etiketlere inanarak üniversite ya da kariyer yolunuzu şekillendirdiniz. Ama gerçek şu: İnsan beyni bu kadar basit çalışmaz. Herkesin kendine özgü yetenekleri ve güçlü yönleri vardır, ama kimse sadece sağ ya da sadece sol beyinle hareket etmez. Bu ayrım, bilimsel olarak gerçeği yansıtmaz. Yani beynin bir tarafını “daha fazla kullanma” fikri şehir efsanesinden öte bir şey değil.
Sağ ve sol beyinli insanlar ayrımı büyük olasılıkla, nöropsikolog Roger Sperry’nin 1970’ler ve 1980’lerin başında yürüttüğü araştırmalardan doğdu. Sperry, epilepsi tedavisi için beyin yarım kürelerini bağlayan ana yapı olan korpus kallozumun cerrahi olarak kesildiği hastaları inceledi.
Ekibi, beynin iki yarım küresinin farklı işlevlerde uzmanlaştığını ortaya koydu. Dikkat, ağırlıklı olarak sağ beyin tarafından, dil ise büyük ölçüde sol beyin tarafından yönetiliyordu. Ancak bu bulguların zamanla yanlış yorumlanması, belli beyin işlevleri ile kişilik özellikleri arasında bağ kuran popüler bir nöro-mitin ortaya çıkmasına yol açtı.
Sağ Beyin – Sol Beyin Fikri Neden Gerçek Değildir?
Gerçekte, bazı zihinsel süreçlerin beynin bir yarım küresinde daha yoğun gerçekleştiği doğrudur, fakat bu durum, insanların bir tarafı diğerinden daha baskın kullandığını göstermez. Nobel Fizik Ödülü kazananlardan Archibald Sanat Ödülü sahibi ressamlara kadar herkes, hangi işi yaparsa yapsın beyninin her iki tarafını da kullanır. Aslında, insanları sağ veya sol beyinli olarak sınıflandırma fikri, bilimsel literatürde 1980’lerde çürütülmüştür.
Farklı beyin bölgelerinin, dil veya görsel işleme gibi belirli görevler için uzmanlaştığı doğrudur. Yanlış olan bunlardan birinin diğerine baskın olduğu fikridir. Yani baskın bir elimiz olduğu gibi, baskın bir beyin yarımız yoktur.
Sağlıklı bir beyinde, sol ve sağ yarım küreyi yaklaşık 250 milyon sinir lifi taşıyan korpus kallozum adı verilen bir yapı birleştirir. Korpus kallozum, sağlıklı bir beyinde iki yarım küre arasında neredeyse anlık iletişim sağlar. Bu da hangi işi yaparsanız yapın—ister analitik ister sanatsal olsun—beynin tamamının devreye girdiği anlamına gelir. Yani düşünme, hissetme, üretme gibi tüm süreçlerde tek bir tarafın değil, iki tarafın birlikte çalışması söz konusudur.
Yalnızca korpus kallozumu cerrahi olarak kesilen hastalar, bilgiyi yalnızca bir beyin yarım küresiyle işleyebilir. Bu nadir uygulama, ilaçlara yanıt vermeyen ağır epilepsi hastalarının nöbetlerini hafifletmek için yapılır.
Ancak sağlıklı bir beyinde, ne kadar uğraşırsanız uğraşın, bilgiyi sadece bir yarım küreyle sınırlayamazsınız. Yani, ister trigonometri çözün, ister ukulele çalın hem sol hem sağ beyniniz, aynı anda bilgiyi işleyip entegre eder.
Sağ beyinli ve sol beyinli insanlar efsanesi neden bu kadar yaygın?
Kendimiz hakkında okuduğumuz olumlu şeyler için hemen kişisel anlamlar çıkartır ve yazılanları onaylama eğilimi gösteririz. Doğal olarak insanların örneğin matematik dersinde başarılı olmama sebeplerini, konuya yeterince ilgi ve çaba göstermediklerini kabullenmeleri yerine sağ beyinli olmalarına bağlamaları daha kolay bir dürtüdür.
Ayrıca Sağ beyin / sol beyin testlerinin finalinde ortaya çıkan sonuçlar bir yerde gurur vericidir. Sonuçta, kim kendisinin “yaratıcı ve sezgisel” veya “akılcı ve analitik” olarak tanımlanmasını reddeder ki? Efsane popülerdir, çünkü bize en sevdiğimiz konudan, yani kendimizden bahsetmek için “bilimsel” bir yol sunar.
Sonuç olarak genel kişilik özellikleri, bireysel tercihler veya öğrenme stilleri, sol beyinli veya sağ beyinli olduğunuz anlamına gelmez. İnsanların beynini ve kişiliklerini böyle bölücü bir çerçevede düşünmek yanlış ve kısıtlayıcıdır. Kısacası bunca yıldır onca sağ sol beyin testini boşuna çözmüş olabilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Is there such a thing as left brain vs right brain? Yyaınlanma tarihi: 11 Ekim 2022. Kaynak Site: BBC. Bağlantı: Is there such a thing as left brain vs right brain?
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. “Are There Really Right-Brained and Left-Brained People?”. Encyclopedia Britannica, 23 May. 2017, https://www.britannica.com/story/are-there-really-right-brained-and-left-brained-people. Accessed 16 May 2025.
- Nielsen, Jared & Zielinski, Brandon & Ferguson, Michael & Lainhart, Janet & Anderson, Jeffrey. (2013). An Evaluation of the Left-Brain vs. Right-Brain Hypothesis with. Resting State Functional Connectivity Magnetic Resonance Imaging. PloS one. 8. e71275. 10.1371/journal.pone.0071275.
- Gazzaniga, M. (2012). Who’s in Charge?: Free Will and the Science of the Brain. Chapter 2: The Parallel and Distributed Brain. Hachette UK.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
