Kapak görselinde kullandığımız nesneyi kullanmasanız da adını duymuşsunuzdur. Duymasanız da en az bir filmde kendisine rastlamışsınızdır. Bu nesnenin adı Ouija board yani Ouija Tahtası. Kullanım amacı ise ruhlarla iletişim kurmak. Tarihsel olarak, bunlara konuşma tahtaları da denir ve bunlar neredeyse ilk var oldukları günden beri spiritüalizm içindedir.
İnsanlar Ouija tahtasının konulduğu masanın etrafında toplanır. Katılımcılar ellerini, planşet denen ortadaki parçanın üzerine yerleştirirler. Ardından katılımcılardan biri, bir soru sorar. Planşet tahtanın üzerinde mucizevi bir şekilde hareket etmeye başlar. Bu sayede de iletişim gerçekleşir.
Bu arada hatırlatalım. Ouija tahtası aynı zamanda, ilk önce 1890’da Charles Kennard Novelty Company, ardından 1966’da Parker Brothers ve 1991’de Hasbro tarafından ticari olarak üretilen en başarılı konuşma tahtasının adıdır.
Peki bu tahta nasıl bu kadar popüler oldu? İşte bu da tam bir ticari başarının hikayesidir. Aslında Ouija Tahtasının hikayesi yaklaşık 200 yıl önce başladı. Ve bu hikaye insanlık tarihi ve kültürü hakkında da bize bir şeyler anlatıyor.
Ouija Tahtası Hayatımıza Nasıl Girdi?
1800’lerin ikinci yarısı özellikle Amerika’da spritüal hareketlerin altın çağıydı. Ülke bir iç savaştan çıkmıştı ve bunun sonucunda yaklaşık bir milyon kişi yaşamını yitirmişti. Yaşanan kayıpların ardından bazıları teselliyi maneviyatta aradı. İnsanlar bir biçimde kaybettikleri yakınları ile iletişime geçmek istiyorlardı. Bu saplantı 1890’lara kadar devam etti. Bu dönem bir patent ofisine gitmek ve ruhlar ile iletişim kurmaya yarayan bir şey icat etmek için uygun zamandı.
Bunun sonucunda 1890 ile 1900 yılları arasında bir çok kişi bir konuşma tahtası patenti alma yarışına başladı. 1891 tarihli aşağıda gördüğünüz patent ise Ouija Tahtasının atasıdır. Bu tahtanın arkasındaki isimler ise Charles Kennard ve Elijah Bond olarak bilinmektedir. İsmin kökeni biraz şaibeli olsa da bunun yazar Quida ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Ancak bu oyuncak aynı zaman da Mısır şans tahtası olarak da patent aldığı için, isim Mısır diline çağrışım yapmak için de seçilmiş olabilir.
Ertesi yıl da girişimci William Fuld kendi konuşma tahtasının patentini alacaktı. Ancak Ouija yükselen markaydı. Zaman içinde tüm rakiplerinin patentlerini satın aldı ve ruhlarla iletişim kurmak için tek marka olmayı garantiledi. Zaman içinde ruh dünyası kurumsallaştı. Popüler kültürün katkılarıyla da giderek daha fazla kişi Ouija Tahtası kullanmaya başladı. Günümüzde de bu tahta biraz korku, biraz eğlence amaçlı kullanılmaya devam ediyor.
Tarihçesine baktığınız zaman sizin de fark etmiş olacağınız gibi bu süslü tahtanın ruhlar ile iletişim kurmakla pek bir ilgisi yok. Ancak bunu bir biçimde deneyimlemiş ya da basit bir fincan ile çocukken ruh çağırma oyunu oynamışsanız gerçekten hareket ettiğine şahit olduğunuzu iddia edebilirsiniz. Ve aslında gerçekten de hareket ediyor. Peki bu nasıl gerçekleşiyor?
Bir Ouija Tahtasının Arkasındaki Bilim
İdeomotor etkisinin keşfi, esrarengiz ruh çağırma seanslarında hiçbir gizem olmadığını, olan bitenin sadece aldanmanın ve zaman zaman da şarlatanlığın bir karışımı olduğunu kanıtladı. 1853 yılında fizikçi Michael Faraday tarafından yapılan ve günümüzde modern tekniklerle tekrar edilen deneyler, fincanları hareket ettiren unsurun istisnasız her seferinde insanlar olduğunu göstermiştir. Ancak bunu aslında çok da isteyerek yapmamalardadır.
İdeomotor eylem bilinçsiz bir eylem türüdür. Kaslarımızın bilinçsiz bir şekilde aklımızdaki bir düşünceye gösterdiği tepkinin sonucu ortaya çıkan eylemdir. Genellikle zihnimizin bilinçaltı yansımasıdır. İdeomotor etkisi ortaya çıktığında bir düşünce veya zihinsel bir görüntü bir refleks reaksiyonunu tetikler.
Bir Ouija tahtası karşısında tahtaya sorular sorduğunuzda, bu sorular beyninizde bazı anıları tetikler. Bunun sonucunda da vücudunuz, siz bunun farkında olmasanız bile tepki verir. Bu tepki de, ellerinizdeki ve kollarınızdaki kasların işaretçiyi bilinçsizde almak isteyebileceğiniz yanıtlara yönlendirmesine neden olur.
İdeomotor etkinin örneklerini bizlere gösteren çok sayıda bilimsel çalışma vardır. Araştırmaların birinde katılıcılar gözleri kapalı olarak bir Ouija tahtasının başına oturduğunda aynı etkinin gerçekleşmediği gözlenmiştir.
İdeomotor Etki Tam Olarak Nedir?
Aslında bu inanılmaz etkiyi basit bir deney ile siz de evinizde deneyebilirsiniz. Bunun için uzunca bir ipliğin ucuna bir yüzük gibi bir ağırlık bağlayın. Kolunuzu bir yerden destek alarak gerin ve ağırlığın serbest salınım yapmasını sağlayın. Ağırlık, küçük daireler halinde saat yönünde veya saat yönünün tersine dönmeye başlayacaktır.
Bu tamamen rastgeledir. Şimdi ağırlığı sabitleyin. Ardından da kafanızda cevabını evet ya da hayır diye vereceğiniz bir soru düşünün. Sorunun cevabı evet ise ağırlığın sağa, hayır ile sola doğru döneceğini de düşünün. Kısa bir süre sonra bir büyü gerçekleşecek ve bu ağırlık sizin aklınızdan geçen biçimde dönmeye başlayacaktır.
Aslında hareketi siz başlatmıyorsunuz, bunun farkında bile değilsiniz! Ancak bilinçaltınız, doğru cevabı gösteren hareketi bildiği için, sizden bağımsız ve istemsiz olarak bu cevabı oluşturacak kas hareketlerini üretir. İşte bu, ideomotor etkisidir. Bu etki, onu araştıran 19. Yüzyıl Fransız bilim insanının adı ile Chevreul Sarkacı olarak da bilinir. Aynı etki bir Ouija tahtasının altında da yatmaktadır.
Bu fenomenle ilgili ilginç olan şey, zihin hakkında bize söyledikleridir. Yaptığımızın farkında olmadığımız hareketleri yapabilmemiz, hangi hareketlerin bize ait olduğunu düşündüğümüzle ilgili diğer yargılarımıza bu kadar güvenmememiz gerektiğini gösteriyor. Konu ile ilgili ilginç bir duruma daha göz atmak isterseniz: Çubukla Su Bulma Yani Dowsing Tekniği: Gerçek mi Yoksa Bir Uydurmaca mı?
Öte yandan bu etki güçlü yanılsamalar üretme yeteneğine de sahiptir. Bu etki ile kandırılan kişiler genellikle iyi niyetli, çoğu zaman zeki bireylerdir. Ancak onları ikna etmek için kullanılan gösteriler, hiçbir zaman uygun şekilde kontrol edilen koşullar altında gerçekleştirilmez. Unutmayalım ki zeka ve iyi niyet bir kişinin aldatılmasına karşı hiçbir koruma sağlamaz. Ancak bilim size bu konuda destek sağlayacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Ouija Boards; Yayınlanma tarihi; Bağlantı: https://skeptoid.com/episodes/4591
- Why the Ouija board became so famous; Yayınlanma tarihi: 17 Eylül 2018; Bağlantı: https://www.youtube.com/
- What “Ouija” actually means, and how the game has changed; yayınlanma tarihi: 17 Eylül 2018; Bağlantı: https://www.vox.com
- How the ouija board really moves; yayınlanma tarihi: 30 temmuz 2013; Bağlantı: https://www.bbc.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
