Bilim kurgu yazarları, arabalardan organ nakillerine kadar çeşitli modern icatları var olmadan çok önce kitaplarında öngördüler. Hatta bazı yazarlar kaleme aldıkları kitaplar ile tarihi bile etkileyebildiler.
Amerikalı finansör JP Morgan, Manhattan’daki malikanesine elektrik kurulumu yapması için ampulün mucidi Thomas Edison’u işe aldığında, babası Junius Morgan onu elektrik ışığının geçici bir çılgınlık olduğu konusunda uyarmıştı. 1903 yılında Henry Ford’un avukatı Horace Rackham, müvekkiline arabaların asla at arabalarının yerini alamayacağı söyleyecekti. Bu ikili geleceği tahmin etmek konusunda çok da iyi değildi.
Geleceği herhangi bir düzeyde doğrulukla tahmin etmek zordur, ancak kesinlikle imkansız değildir. Bazıları diğerlerinden daha iyi bilinse de geleceğe dair şaşırtıcı derecede doğru tahminler içeren kitapların sayısı hiç de az değil. Geleceği doğru biçimde öngören kitapların sayısı tek bir yazıya sığamayacak kadar fazla. Bu nedenle bu kitaplara tek tek değil gruplar haline göz atalım.
Gelecekte Bilim VS Bilim Kurgu
Bu bilim kurgu kitaplarının bazıları, çeşitli modern icatları bize önceden duyurdu. İlk bilim kurgu hikayelerinden biri olan Mary Shelley’nin Frankenstein’ı biyoelektronik, organ nakilleri, genetik mühendisliği ve yapay zeka gibi alanlardaki gelişmelerin habercisiydi. En fazla sayıda doğru tahmin içeren kitap ise Jules Verne’in Yirminci Yüzyılda Paris isimli kitabıdır.
Dünyanın Merkezine Yolculuk ve Denizler Altında Yirmi Bin Fersah kitaplarının yazarı Verne, tüm zamanların en etkili bilim kurgu yazarlarından biridir. Ancak Yirminci Yüzyılda Paris’in özellikle kehanet niteliğinde olduğu kabul edilmektedir. Verne, 1860’larda yazdığı kitapta benzinle çalışan araçlardan, kitle imha silahlarından, küresel ısınmadan ve değişen cinsiyet normlarından bahsediyor. Bu nedenle de bu kitap geleceği tahmin eden en iyi bilim kurgu kitapları arasında yer alıyor.
Aslında gelecek tahmini yapan kitapların bazılarının yazılış tarihleri daha da eskidir. Tarihçi Adrienne Mayor, Gods and Robots: Myths, Machines, and Ancient Dreams of Technology (Tanrılar ve Robotlar: Mitler, Makineler ve Antik Teknoloji Düşleri).adlı kitabında Talos mitine dikkat çekiyor.
İlk kez MÖ 700 dolaylarında Hesiodos tarafından anlatılan Talos hikâyesinde en erken robot konseptlerinden biri yer alıyor. Yapay zekâ hayal edebilme becerimizin antik dönemlere dayandığını söyleyen Mayor, “Teknolojik gelişmeler kendi kendine hareket eden cihazlar yapmamızı mümkün kılmadan çok önce, yapay yaşam ve robot yaratma fikri antik mitlerde kendini göstermeye başlamıştı.” diyor.
Ütopyalardan distopyalara geleceği öngören bilim kurgu kitapları
Ütopik ve distopik kurgu, sosyal ve politik yapıları araştıran bilim kurgunun alt türleridir. Ütopya, gerçek hayatta olmayacak kadar güzel ve ideal olan toplum biçimidir. Distopya ise ütopyanın tam tersi olarak bir toplum şeklidir. Ütopya, mükemmel anlamına gelirken distopya ise baskıcı toplumu ifade eder.
Bilim kurguda distopik kurgudan önce ütopik kurgu vardı. Platon’dan Thomas Moore’a kadar yazarlar ve düşünürler, ideal bir medeniyetin planlarını inşa etmek için politik, felsefi ve bilimsel düşüncedeki en son gelişmelerden yararlandılar. ( Detay için göz atınız: İdeal Dünya Nedir? Ünlü Filozofların Ütopyalarıyla Tanışın!)
19. yüzyılda H.G. Wells ve Jack London gibi yazarlar olaya farklı bakmaya başlayacaktı. İnsan gelişiminin istenmeyen bir geleceğe yol açabileceğini keşfederek, asırlık formülü tersine çevirmeye başladılar. Devamında da karşımıza distopik kurgular çıkmaya başladı.
Amerikalı yazar Sinclair Lewis’in 1935 tarihli distopik bir politik romanı It Can’t Happen Here, ülkenin ilk diktatörü olan Amerikalı politikacı Berzelius “Buzz” Windrip’i konu alıyordu. Kitabın Adolf Hitler ve Benito Mussolini için bir alegori olması amaçlanmıştı. Philip K. Dick’in Azınlık Raporu’nda (1956), polisler suçluları suçu işlemeden önce tutuklamak için algoritmalar kullanıyordu. Bir başka örnek ise Ray Bradbury tarafından kaleme alınan Fahrenheit 451 isimli kitaptır.
Karanlık Bir Gelecek Öngören Bilim Kurgu Kitapları Dönemi
Gelecek hakkında bir distopik kurgu roman söylemenizi istesek muhtemelen akla ilk olarak George Orwell’in 1984 isimli romanı gelir. Kitaptaki temaların birçoğu günümüzün kitlesel gözetleme ve hükümet kontrolü dünyasında fazlasıyla tanıdık hale geldi. Benzer temalar Ayn Rand’ın Anthem‘i ve Kurt Vonnegut’ın Player Piano ( 1952) isimli kitaplarında da yer alır.
Ancak bunların öncüsü Rus yazar Yevgeny Zamyatin’in kaleme aldığı WE (Biz) (1920) adlı romandır. Üstelik Zamyatin konuyu kaleme alan ilk yazar değildir.
Nikolay Chernyshevsky ve Nasıl Yapmalı?
Muhtemel ilki Fyodor Dostoyevski’nin 1864 tarihli kısa romanı Yeraltından Notlar‘dır. Kitapta Rus yazar, insanlığın hayatının her yönünü kontrol etmeye çalışan 20. yüzyıl totaliter rejimlerinin yükselişini etkili bir şekilde tahmin ediyordu. Kuşkusuz o da ilhamını Nikolay Chernyshevsky tarafından yazılan “What is to be Done? isimli kitaptan alıyordu.
Bu kitap günümüzde sadece geleceği görmekle kalmayan, onu biçimlendiren kitaplar arasında yer alıyor. 1902’de Lenin kendi kitabına Çernişevski’nin romanına saygı duruşu niteliğinde aynı ismi verecekti.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Science fiction books that predicted the future with terrifying accuracy. Yayınlanma tarihi: 3 Mart 2023. Kaynak site: Big Think. Bağlantı: Science fiction books that predicted the future with terrifying accuracy
- 8 Books That Eerily Predicted the Future. Yayınlanma tarihi: 30 Ağustos 2018. Kaynak Site: Times. Bağlantı: 8 Books That Eerily Predicted the Future
- Perpiraki, Marialena. “Did the Ancient Greeks Warn Us About Robots?” TheCollector.com, April 29, 2023, https://www.thecollector.com/ancient-greek-mythology-robots-ai/.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
