Bilim kurgu yazarları, çeşitli modern icatları, bunlar henüz var olmadan çok önce eserlerinde öngördüler. Hatta bazı yazarlar, kaleme aldıkları kitaplarla tarihin akışını bile etkileyebildiler.

Amerikalı finansör JP Morgan, Manhattan’daki malikanesine elektrik kurulumu yapması için ampulün mucidi Thomas Edison’u işe aldığında, babası Junius Morgan onu elektrik ışığının geçici bir çılgınlık olduğu konusunda uyarmıştı.
Benzer şekilde, 1903 yılında Henry Ford’un avukatı Horace Rackham, müvekkiline arabaların asla at arabalarının yerini alamayacağını söylemişti. Ancak bu tahminlerin ikisi de, geleceği öngörmekte pek başarılı değildi.
Geleceği herhangi bir düzeyde doğrulukla tahmin etmek zordur, ancak imkansız değildir. Bazı tahminler diğerlerinden daha ünlü olsa da geleceğe dair şaşırtıcı derecede doğru öngörüler içeren kitapların sayısı oldukça fazladır. Bu tür kitaplar, sadece bir yazıya sığmayacak kadar çeşitlidir. Bu nedenle, geleceği doğru biçimde öngören kitaplara tek tek değil, gruplar halinde göz atalım.
Gelecekte Bilim VS Bilim Kurgu

Bu bilim kurgu kitaplarının bazıları, çeşitli modern icatları bize önceden duyurdu. İlk bilim kurgu hikayelerinden biri olan Mary Shelley’nin Frankenstein’ı biyoelektronik, organ nakilleri, genetik mühendisliği ve yapay zeka gibi alanlardaki gelişmelerin habercisiydi.
En fazla sayıda doğru tahmin içeren kitap ise Jules Verne’in Yirminci Yüzyılda Paris isimli kitabıdır. Verne, kitabında geleceğin Paris’ini ayrıntılı bir şekilde betimleyerek, teknolojik ilerlemeler ve sosyal değişimlerle dolu bir dünyayı öngörmüştür. Bu eser, zamanının ötesine geçen vizyonuyla bilim kurgu edebiyatında bir dönüm noktası olarak görülmektedir.

Verne, 1860’larda yazdığı bu kitapta, benzinle çalışan araçlar, kitle imha silahları, küresel ısınma ve değişen cinsiyet normları gibi konulardan bahsetmiştir. Bu nedenle, eser, geleceği tahmin eden en başarılı bilim kurgu kitapları arasında yer alır.
Aslında, geleceği öngören kitapların bazıları daha da eski tarihlerde yazılmıştır. Tarihçi Adrienne Mayor, Gods and Robots: Myths, Machines, and Ancient Dreams of Technology (Tanrılar ve Robotlar: Mitler, Makineler ve Antik Teknoloji Düşleri) adlı kitabında bu tür örneklerden biri olan Talos mitine dikkat çeker.

Talos, antik mitlerde bronzdan yapılmış ve insanlara hizmet eden bir varlık olarak tasvir edilir. Bu hikâye, insanlığın yapay zekâ ve robotlarla ilgili hayal gücünün ne kadar eskiye dayandığını ortaya koyar.
Ütopyalardan distopyalara geleceği öngören bilim kurgu kitapları
Ütopik ve distopik kurgu, sosyal ve politik yapıları araştıran bilim kurgunun önemli alt türleridir. Ütopya, gerçek hayatta olmayacak kadar güzel ve ideal bir toplum biçimini temsil eder. Buna karşın, distopya, baskıcı ve genellikle kasvetli bir toplum düzenini ifade eder. Ütopya “mükemmel toplum” anlamına gelirken, distopya “bozuk toplum” fikrini taşır.

Bilim kurguda ilk olarak ütopyalar yer aldı. Platon’dan Thomas More’a kadar yazarlar ve düşünürler, ideal bir medeniyet planı oluşturmak için dönemin politik, felsefi ve bilimsel düşüncelerini temel aldı. ( Detay için göz atınız: İdeal Dünya Nedir? Ünlü Filozofların Ütopyalarıyla Tanışın!)

Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde, H.G. Wells ve Jack London gibi yazarlar olaya farklı bir açıdan bakmaya başladı. İnsan gelişiminin istenmeyen sonuçlara yol açabileceğini keşfeden bu yazarlar, ütopyaların asırlık formülünü tersine çevirdiler. Bu keşifler, distopik kurguların doğuşuna zemin hazırladı.
Sinclair Lewis’in 1935 tarihli distopik politik romanı It Can’t Happen Here, ülkenin ilk diktatörü olan Amerikalı politikacı Berzelius “Buzz” Windrip’i konu alıyordu. Kitap, Adolf Hitler ve Benito Mussolini için alegorik bir eleştiri olarak yazılmıştı.
Benzer şekilde, Philip K. Dick’in Azınlık Raporu (1956), distopik bir geleceği araştıran dikkat çekici bir başka eserdir. Bu hikâyede, suçluların suçu işlemelerinden önce tutuklanmasını sağlayan algoritmalar tasvir edilmiştir. Azınlık Raporu, 2002 yılında aynı isimle senaryolaştırılarak bilim kurgu filmine dönüştürülmüştür.

Karanlık Bir Gelecek Öngören Bilim Kurgu Kitapları Dönemi
Gelecek hakkında bir distopik kurgu romanı söylememiz istendiğinde, akla ilk olarak George Orwell’in 1984 adlı romanı gelir. Kitapta ele alınan birçok tema, günümüz dünyasında, tanıdık hale gelmiştir. Orwell’in distopyası, bireysel özgürlüklerin bastırıldığı ve sürekli izlenme korkusunun hakim olduğu bir geleceği anlatır.

Benzer temalar, Ayn Rand’ın Anthem’i ve Kurt Vonnegut’ın Player Piano (1952) adlı eserlerinde de karşımıza çıkar. Her iki roman da teknolojinin, devlet kontrolünün ve toplumsal düzenin insan yaşamı üzerindeki etkilerini sorgular.
Ancak, bu eserlerin öncüsü, Rus yazar Yevgeny Zamyatin’in 1920 yılında kaleme aldığı WE (Biz) adlı romandır. Zamyatin’in romanı, bir devrimin ardından 26. yüzyılda geçmektedir. Her yurttaş, en üstün bilim olarak görülen matematikten yararlanılarak bir sayı ile anılmaktadır.

Bireysel özgürlük tamamen yok edilmiş, toplumsal düzen matematiksel kesinlik üzerine inşa edilmiştir. Zamyatin’in bu ürpertici geleceği, otoriter rejimlerin ve aşırı düzenin bireysel özgürlüğe nasıl zarar verebileceğine dair güçlü bir eleştiridir.
Nikolay Chernyshevsky ve Nasıl Yapmalı?
Distopik kurgunun ilk örneklerinden biri, Fyodor Dostoyevski’nin 1864 tarihli kısa romanı Yeraltından Notlar’dır. Bu eserinde Dostoyevski, insanlığın hayatının her yönünü kontrol etmeye çalışan 20. yüzyıl totaliter rejimlerinin yükselişini etkili bir şekilde tahmin etmiştir. Kitap, bireyin özgürlük arayışını ve otoriter sistemlere duyulan tepkiyi derinlemesine işler.
Ancak Dostoyevski’nin bu fikirlere ilhamını, Nikolay Chernyshevsky’nin What is to be Done? adlı eserinden aldığı düşünülmektedir. Chernyshevsky’nin kitabı, toplumun ideal bir şekilde nasıl düzenlenebileceği konusundaki fikirleriyle dönemin düşünce dünyasında derin bir etki yaratmıştır.

Bu kitap, günümüzde yalnızca geleceği öngörmekle kalmayıp aynı zamanda onu biçimlendiren eserler arasında yer alıyor. 1902 yılında Lenin, kendi kitabına Nikolay Çernişevski’nin romanına saygı duruşu niteliğinde aynı ismi verecekti.
Çernişevski’nin eseri, hem edebiyat dünyasında hem de siyasi düşünce tarihinde derin izler bıraktı. Ayrıca, edebi bir eser olmaktan öteye geçerek bir devrimci ilham kaynağı haline gelmiştir. Bu durum, eserlerin aynı zamanda tarihin akışını etkileyebileceğini de gözler önüne serer.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Science fiction books that predicted the future with terrifying accuracy. Yayınlanma tarihi: 3 Mart 2023. Kaynak site: Big Think. Bağlantı: Science fiction books that predicted the future with terrifying accuracy
- 8 Books That Eerily Predicted the Future. Yayınlanma tarihi: 30 Ağustos 2018. Kaynak Site: Times. Bağlantı: 8 Books That Eerily Predicted the Future
- Perpiraki, Marialena. “Did the Ancient Greeks Warn Us About Robots?” TheCollector.com, April 29, 2023, https://www.thecollector.com/ancient-greek-mythology-robots-ai/.
Matematiksel