Astronomiyle bulutlar genellikle pek bağdaşmaz; ancak nadir görülen bir atmosfer olayı, yani noctilucent clouds (İngilizce) ya da gece parlayan bulutlar bu kuralın istisnasıdır.
Gece parlayan bulutlar, sıradışı ve gümüşü-mavi renkte, ince yapılı bulutlardır. Alışılmış bulutlardan çok daha yükseklerde oluşurlar. Normal bulutlar yeryüzü ile yaklaşık 17 kilometre arasındaki troposferde oluşur. Ancak, gece parlayan bulutlar 80 kilometreye kadar yükselen mezosfer katmanında ortaya çıkar.
Gece Parlayan Bulutlar Nasıl Oluşur?
Bu bulutlar yalnızca güneş battıktan hemen sonra ya da doğmadan hemen önce görülür. Çünkü bu sırada güneş, ufkun altından bu yüksek bulutları aydınlatır. Bilim insanlarına göre, bu nadir görülen bulutlar, mezosfer çok soğuk olduğunda ve su buharı bol olduğunda, meteorlardan geriye kalan toz parçacıkları üzerinde buz kristallerinin oluşmasıyla meydana gelir
Paradoksal olarak, gece parlayan bulutlar genellikle yaz aylarında oluşur. Çünkü yılın en sıcak dönemlerinde, yüzeye yakın hava ısınarak yükselir, yükseldikçe genleşir ve soğur. Bu süreç ve diğer atmosferik etkiler, mezosfer katmanının sıcaklığını yaklaşık -130°C‘ye kadar düşürür.
Bu soğuma özellikle Dünya’nın kutup bölgelerinde gerçekleştiği için, gece parlayan bulutlar en çok bu bölgelerde yaz aylarında gözlemlenir. Kuzey Yarımküre’de, bu etkileyici bulutlar genellikle Mayıs sonu ile Ağustos ortası ortaya çıkar.
Gece Parlayan Bulutların Daha Alçaklarda Oluşması Endişe Vericidir
Gece parlayan bulutlar, hâlâ gizemini koruyan atmosferik olaylardan biridir. İlk kez 1883’te Endonezya’daki Krakatoa Yanardağı’nın büyük patlamasından sonra fark edildiler. Patlamayla atmosfere yükselen kül ve toz, uzun süre boyunca dünya genelinde etkileyici gün batımlarına neden oldu. Ancak patlamadan üç yıl sonra, Robert Leslie karanlık gökyüzünde tuhaf, mavi parıltılı şeritler gözlemledi.
Bugün, bu bulutlar hâlâ bilimsel araştırmalara konu olmaya devam ediyor. Araştırmalar, gece parlayan bulutların hem daha sık görülmeye başladığını hem de daha alçak irtifalarda oluştuğunu ortaya koyuyor.
Bazı araştırmacılar, gece parlayan bulutların ekvatora yakın bölgelerde daha sık görülmesini iklim değişikliği ve roket fırlatmalarıyla ilişkilendiriyor. Roketlerin egzoz gazları, mezosfere ulaştığında bu bulutların oluşumuna katkıda bulunacak su buharı ve küçük buz parçacıkları içeriyor.
Geçtiğimiz yaz Avrupa’da alışılmadık derecede etkileyici gece parlayan bulutlar görüldü. Normalde güçlü güneş aktivitesi bu tür bulutları dağıtır. Ancak bu durum, 2022’de meydana gelen deniz altı volkanik patlamanın atmosfere büyük miktarda su buharı salmasıyla kısmen açıklanıyor.
Bu Bulutlar Nasıl Görülür?
Gece parlayan bulutlar, yalnızca yeryüzünden gözlemlenen bir doğa olayı değil; aynı zamanda uzaydan bakanlar için de etkileyici bir manzara sunar. Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar, bu yüksek irtifadaki bulutları yeryüzünün üzerinde parıldarken sıkça gözlemler. Aşağıda bunun çarpıcı bir örneğini görebilirsiniz.
Herkes gece parlayan bulutları görme şansına sahip değil. Çünkü bu nadir görülen bulutlar yalnızca 45 ile 80 derece kuzey ve güney enlemleri arasında gözlemlenebiliyor.
Gece parlayan bulutları görmek için yılın da doğru zamanı gerek: bu bulutlar yalnızca yaz aylarında, güneş battıktan sonra gerçekleşen astronomik alacakaranlık sırasında ortaya çıkıyor. Bu da gözlem için oldukça kısa bir zaman aralığı sunar.
Bu etkileyici bulutları yakalama şansınızı artırmak istiyorsanız, gün batımından sonra gökyüzünde açık bir alan bulun. Bu doğa harikası sadece Dünya’daki gözlemcilere özel değil. Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan bakan astronotlar da bu büyüleyici gösteriyi izleyebiliyor. 2016 yılında bir astronot, gece parlayan bulutların yeryüzü atmosferinin üzerinde nasıl parladığını uzaydan görüntülemişti.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Noctilucent clouds: Everything you need to know about the rare ‘night-shining’ clouds. Yayınlanma tarihi: 27 Temmuz 2022; Bağlantı: https://www.space.com/
- Noctilucent clouds: what they are and how to see them. Yayınlanma tarihi: 18 mayıs 2020; Bağlantı: https://www.skyatnightmagazine.com/
- Where are the noctilucent clouds we were promised? The sun might be to blame. Yayınlanma tarihi: 12 Temmuz 2023; Bağlantı: https://www.livescience.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
