Ay’a Gidilmedi Düşüncesi İnsanların Aklına Nasıl Yerleşti?

Ay’a gidilmedi iddiası muhtemelen tüm komplo teorileri arasında en ilgi çekici olanıdır. Ancak bir çok kişi bu komplo teorisinin nereden ortaya çıktığını ve nasıl yaygınlaştığını pek de bilmez.

Komplo teorisinin temel şablonu, NASA’nın Başkan John F Kennedy’nin söz verdiği gibi 1960’ların sonuna kadar aya güvenli bir şekilde bir adam indiremediği ve bu yüzden sadece Dünya yörüngesine astronotlar gönderdiğidir.

Komplo teorisyenleri NASA’nın ay inişlerini bir film stüdyosunda sahnelediğini ve oyunu ele veren görüntülerde ve fotoğraflarda açıklayıcı işaretler olduğunu savunurlar. NASA’nın o zamandan beri bu ayrıntılı aldatmacayı örtbas ettiğini iddia ederler.

Ay’a iniş şüphecilerinin iddialarının hepsi zaman içinde defalarca çürütüldü. Ancak “gerçekte Ay’a gidilmedi” söylemi popüler hayal gücünde varlığını sürdürdü. ABD’de yapılan kamuoyu yoklamaları Amerikalıların %5-10’unun olayların resmi versiyonuna güvenmediğini gösteriyor.

İngiltere’de 2012’de yapılan bir anket, İngilizlerin %12’sinin komplo teorisine inandığını ortaya koydu. Bir anket, İtalyanların %20’sinin Ay’a gidişin bir aldatmaca olduğuna inandığını gösteriyor. 2018’de Rusya’da yapılan bir ankette ise bu oran %57 civarındaydı. Peki ama her şey nasıl başladı?

Ay’a Gidilmedi Komplo Teorisinin Başlangıcı

Apollo ay inişleri hakkında günümüze kadar devam eden birçok komplo teorisinin kökeni 1976 tarihli “We Never Went to the Moon” adlı kitabına kadar uzanıyor. Kaysing’in komplo teorisinin 1970’lerin ortalarında Amerika’da tutunmasının nedeni, o dönemde ülkedeki daha geniş bir güven krizinden kaynaklanıyor.

1971’de vatandaşlar, Johnson yönetiminin Vietnam Savaşı hakkında sistematik olarak yalan söylediğini gösteren Pentagon Belgeleri’ni okudular. Watergate olayı ve ardından gelen örtbas etme çabalarıyla ilgili duruşmaları izlediler. Bu ifşalar ve daha fazlası, Amerikan devletinin vatandaşlarına karşı komplo kurduğu şüphesini körüklemeye başladı.

1978 yapımı Hollywood filmi Capricorn One, ay inişine dair komplo teorilerini popülerleştirmek için çok şey yaptı. Kaysing’in kitabına dayanan film, bir film stüdyosunda çekilen sahte Mars’a inişi ekranlara taşıdı. Ay inişlerinin Stanley Kubrick tarafından yönetildiğine dair komplo söylentilerinden yararlandı.

1990’larda ve 2000’lerde her türden uzay komplosunu ekrana taşıyan “The X-Files” dizisi vardı. Süreç içinde kimi zaman hiciv biçiminde Ay’a gidilmediğine dair pek çok dizi ekranlarda yer aldı. Tüm bunlar bilgilerinin çoğunu televizyondan edinen bir kesim insanı, Ay’a gidilmediğine inandırmak için aslında yeterliydi. Ancak aslında bu kadarla kalsaydı bu komplo teorisinin unutulması olasıydı.

Ay’a Gidilmedi Düşüncesi 2001 Yılında İyice Yerleşti

15 Şubat 2001’de Fox TV, X-Files oyuncusu Mitch Pileggi’nin sunduğu “Komplo Teorisi: Ay’a İndik mi?” adlı bir program yayınladı. Program bir saat sürdü ve Ay’a gidişin bir uydurma olduğuna bir dizi insanla yapılan röportajları ekrana taşıdı.

Programın sonucunda, her şeyin Nevada çölünde (elbette 51. Bölgede!) çekildiğine karar verilmişti. Bu fikre inananlara göre NASA, Ay’a gidecek teknik kapasiteye sahip değildi. Tüm bunlardan rahatsız olan, The Bad Astronomer olarak da bilinen Philip Cary Plait, 2002 yılında iddialara bir cevap niteliğinde Bad Astronomy: Misconceptions and Misuses Revealed, from Astrology to the Moon Landing “Hoax isimli bir kitap yazdı.

Sonucunda var olan bir yara tam kabuk tutmak üzere iken bir kere daha talihsiz bir belgesel sonucunda kanamaya başlamıştı. O da insanlara hatalı düşündüklerini kanıtlamaya karar vermişti. Kitabı oldukça ilgi çekse de elbette derinden inanmaya başlayan insanları ikna etmek için yeterli olmayacaktı. Devamında “MythBusters” gibi kimi realite showları da halkı eğiterek bu bilinci ortadan kaldırmaya çalışsa da çok da başarılı olamadı.

2019’un başlarında, NASA sözcüsü Allard Beutel, The Washington Post’a aya inişlerini destekleyen bir yığın kanıt okudu. Ancak yine de, eski astronotlar bile kendilerini bir mücadelenin içinde buldular. Aşağıdaki meşhur yumruk aslında bir yerde bunun göstergesi gibiydi.

Sonuç Olarak

Aslında tüm bu süreç bir başka soruyu daha gündeme taşıyor. Sonucunda bu yazıda size Ay’a gidildiğinin onlarca kanıtını yazabilirdik. Ancak aslında bu kanıtlar her yerde yazıyor ve hemen hemen herkes biliyor. Sonuçta biliyoruz ki Ay’a gidilmediğine inananlar bu yazılar görmezden gelecekler. Görseler bile cevap verme refleksi ile başlayacak tartışmalar uzayıp gidecek.

Aslında aynı durum tüm komplo teorileri için geçerli. Sonucunda medyanın bu tartışmalardan herhangi birini yayınlayarak komploya meşruiyet kazandırması her zaman mümkün. Yalan haberleri ve komplo teorilerini yaymanın en başarılı yolu ise sürekli tekrar edilmesidir. Bir kişi aynı haberi farklı kaynaklarda duydukça bir süre sonra doğru olduğuna kanaat getirir. 

Peki ne yapmalı? Belki de en doğrusu gerçekleri ortaya koyup, herhangi bir tartışmaya girmeden, kişinin kendi hatasını kendisinin görmesini beklemektir.

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• Moon-landing hoax still lives on. But why?. Yayınlanma tarihi: 7 Şubat 2022; Kaynak site: Space. Bağlantı: Moon-landing hoax still lives on. But why?
• How moon landing conspiracy theories began and why they persist today. Kaynak site: Conversation. Yayınlanma tarihi: 10 Temmuz 2019. Bağlantı: How moon landing conspiracy theories began and why they persist today
• Mancosu, Moreno & Vassallo, Salvatore & Vezzoni, Cristiano. (2017). Believing in Conspiracy Theories: Evidence from an Exploratory Analysis of Italian Survey Data. South European Society and Politics. 22. 1-18. 10.1080/13608746.2017.1359894.

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel