Dünyanın en uzun nehri hangisidir? Amazon mu, Nil mi? Bu tartışma yıllardır devam ediyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nin saygın coğrafya kurumu olan USGS, Nil Nehri’nin 6.650 km uzunluğuyla dünyanın en uzun nehri olduğunu belirtmektedir. Öte yandan Türkçe Vikipedi, 6.992 km uzunluğuyla bu unvanın Amazon Nehri’ne ait olduğunu ileri sürer. Guinness Rekorlar Kitabı ise 6.695 km ile yine Nil Nehri’ni en uzun nehir olarak gösterir.
Dünyadaki coğrafya ders kitaplarının neredeyse tamamı Nil’i dünyanın en uzun nehri olarak tanımlar. Ancak “neredeyse” kelimesi burada önemlidir. .
Amazon Nehri’nin Kaynağı ve Uzunluğu
Amazon Nehri’nin gerçek kaynağını belirlemek, sanıldığından çok daha zordur. Bu konuda yapılan keşif gezileri, haftalar süren zorlu doğa koşullarında gerçekleşmiştir. Araştırmacılar zaman zaman 5.000 metreye kadar çıkan dağlarda, donma noktasına yakın sıcaklıklarda çalışmak zorunda kalmıştır.
1971’de National Geographic destekli bir ekip, kaynağın Carruhasanta Deresi olduğunu öne sürmüş ve bu görüş uzun süre kabul görmüştü. Fakat 2007 yılında Brezilya ve Peru’dan araştırmacılar, Carruhasanta ile Apacheta arasında yeni ölçümler yaptı. Sonuçta Apacheta Deresi’nin 10 kilometre daha uzun olduğu ve yıl boyu su taşıdığı anlaşıldı. Böylece Amazon’un kaynağı olarak Apacheta kabul edildi.
Araştırmacılar daha sonra Amazon’un denize ulaştığı noktayı da yeniden değerlendirdi. Nehrin ağzı, Brezilya’daki Marajó Adası çevresindeki üç büyük koldan biri olabilirdi. Ekip, nehrin uzunluğunu 353 km artıran Breves Kanalı’nı başlangıç noktası olarak seçti.
Tüm bu veriler ışığında, Amazon Nehri’nin toplam uzunluğu 6.992 km olarak hesaplandı. Bu, New York’tan Roma’ya olan mesafeden daha fazladır ve önceki ölçümlere göre tam 592 km daha uzundur. Aynı yöntemle Nil Nehri’nin uzunluğu da ölçüldü: 6.853 km. Bu da önceki Nil tahminlerinden yaklaşık 200 km daha fazladır.
Bu verilere göre Amazon, Nil’den yaklaşık 140 km daha uzundur. Yani Amazon artık yalnızca taşıdığı su hacmiyle değil, aynı zamanda uzunluğuyla da dünyanın en büyük nehri olarak kabul edilebilir.
Dünyanın En Uzun Nehrini Belirlemek Neden Zor?
Bir nehrin uzunluğunu ölçmek şaşırtıcı derecede zordur. Örneğin Amazon’un ağzı, çok sayıda kanal ve haliçten oluşur. Yağmur mevsiminde o kadar çok su denize akar ki, okyanusta 160 kilometre açığa kadar gidip kovayla tatlı su alabilirsiniz. Bu nedenle Amazon’un nerede bitip Atlantik’in nerede başladığını belirlemek kolay değildir ve bu konuda evrensel bir standart da yoktur.
Nehri başlatan noktayı belirlemek daha da zordur. Örneğin ABD hükümeti Mississippi Nehri’ni ölçerken en kısa kolunu, Minnesota’daki Itasca Gölü’nü esas alır. Ancak en uzun kolu olan Missouri’yi alırsanız, Mississippi üç kat daha uzun olur. Günümüzde kabul gören ölçüt, yıl boyunca su taşıyan ve denize ulaşabilen en uzak noktayı kaynak kabul etmektir. Bu tanım, kışın donan kolları dışarda bırakır ve yalnızca ana gövdeyi değil, tüm kolları da dikkate alır.
Amazon, Peru’nun And Dağları’ndan doğuya, Brezilya’ya ve Atlantik Okyanusu’na doğru akar.
En Uzun Nehri Belirlemek Muhtemelen Hiç Bir Zaman Mümkün Olmayacaktır
Aslında matematiksel açıdan bakıldığında, dünyanın en uzun nehrini kesin olarak belirlemek mümkün değildir. Çünkü bu tür bir ölçüm bizi kaçınılmaz olarak kıyı şeridi paradoksu ile karşı karşıya bırakır.
Bu paradoksa göre, karmaşık yapıya sahip bir kıyı şeridinin ya da nehir gibi kıvrımlı bir yapının uzunluğunu ölçmek imkânsızdır. Çünkü ölçüm detaylandıkça, yani daha küçük ölçekli ve hassas araçlarla yapıldıkça, uzunluk da artar. Nehirler sayısız kıvrıma sahiptir. Yakından baktıkça, gözle fark edilemeyen daha küçük kıvrımlar ortaya çıkar ve ölçülen mesafe uzar.
Kıyı şeridi paradoksu nedeniyle birçok bilim insanı, nehir uzunluğunu ölçmeyi uzun zaman önce bırakmıştır. Bunun yerine, artık ölçümü daha tutarlı ve anlamlı olan bir kritere, yani bir nehrin sularını topladığı alan — drenaj alanı — esas alınmaktadır.
Bu ölçüme göre, Amazon Nehri, 6,3 milyon kilometrekarelik drenaj alanıyla açık ara dünyanın en büyük nehridir. Nil Nehri ise bu sıralamada Kongo, Mississippi ve Ob nehirlerinin ardından ancak beşinci sırada yer alır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What is the longest river in the world? It’s surprisingly debatable. Yayınlanma tarihi: 10 Temmuz 2023. Bağlantı: What is the longest river in the world? It’s surprisingly debatable
- The Nile is the world’s longest river? The Amazon would like a word.. Yayınlanma tarihi: 12 Haziran 2023. Bağlantı: The Nile is the world’s longest river? The Amazon would like a word.
- Darby, S., Hackney, C., Leyland, J. et al. Fluvial sediment supply to a mega-delta reduced by shifting tropical-cyclone activity. Nature 539, 276–279 (2016). https://doi.org/10.1038/nature19809
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
