Dilimizin zenginliğini yansıtan pek çok deyim ve atasözü vardır. Bunlar arasında en dikkat çekici olanlardan biri de “Ceviz ağacının altında oturulmaz, adamı erken öldürür” sözüdür. Bu ifade, özellikle ceviz ağaçlarının yoğun olarak bulunduğu bölgelerde yaşayanlar arasında oldukça yaygındır.
Bu sözü ilk kez duyan birçok kişi, başına düşecek bir cevizin ölümcül olabileceğini sanabilir. Oysa bu inanışın kökeni çok daha farklıdır. Bilimsel olarak açıklanacak olursa, bu söz; ceviz ağacının çevresine saldığı kimyasal maddeler ve bunların insan fizyolojisi üzerindeki etkileriyle ilişkilidir.
Ceviz Ağacı Neden Tehlikelidir?
Bazı bitkiler, çevrelerindeki türlerle uyum içinde gelişmez ve yakınındaki bitkilerin büyümesini engelleyen kimyasal maddeler salgılar. Bu sürece allelopati denir. Bitki, ortama yaydığı bu maddeler aracılığıyla diğer türlerin çimlenmesini veya gelişmesini baskılar.
Siyah ceviz ağacı, allelopatinin en bilinen örneklerinden biridir. Köklerinden salgıladığı juglon adlı kimyasal bir bileşik, çevresindeki toprağı etkileyerek diğer bitkiler üzerinde baskı kurar. Toprağa geçen juglon, yakındaki bitkilerin yapraklarında sararma ve solmaya neden olur. Uzun vadede ise bu bitkilerin tamamen ölmesine yol açar.
Lahana, domates, patates gibi bazı sebzeler ile elma ve porsuk gibi ağaç türleri juglona karşı özellikle hassastır. Bu nedenle, siyah ceviz ağaçlarının yakınına bu bitkilerin dikilmemesi tavsiye edilmektedir.
Juglon toksisitesine maruz kalan bir bitkiyi kurtarmak genellikle mümkün değildir. Ceviz ağacı kesilmiş olsa bile juglon toprağı hemen terk etmez. Kök parçalarını tamamen temizlemek neredeyse imkânsızdır ve geride kalan kökler çürürken yıllar boyunca toksin yaymaya devam eder.
Eğer bir ceviz ağacının çevresine bahçe kurmayı düşünüyorsanız, juglona dayanıklı bitki türlerini tercih etmek en güvenli seçenektir. Hassas bitkileriniz varsa, bunları bahçenin farklı bir bölümüne taşımak daha sağlıklı olacaktır.
Türkiye’de yetişen ceviz türü olan adi ceviz (Juglans regia), juglon üretir; ancak bu kimyasalın yoğunluğu, kara ceviz (Juglans nigra) gibi türlere kıyasla daha düşüktür. Kara ceviz, özellikle Kuzey Amerika kökenlidir ve çevresine çok daha yüksek miktarda juglon salgılar.
Ceviz ağacının altında uzun süre oturmanın zararlı olduğu yönündeki halk inancı da büyük olasılıkla, juglonun hem toprağa hem de havaya karışan etkileriyle ilişkilidir.
Ceviz Ağacı Altında Oturursak Bu Madde Bize de Zarar Verir mi?
Peki, insanlar için de bir tehlike söz konusu mu? Alerjiye yatkın bir bünyeniz yoksa büyük olasılıkla hayır. Ceviz ağacının altında oturmasanız bile, özellikle kırsal bölgelerde yaşayan pek çok insan bu ağaçla bir şekilde temas hâlindedir. Bu tür durumlarda juglona maruz kalmak mümkündür; ancak sağlıklı bireyler için bu genellikle ciddi bir sorun oluşturmaz.
Bu kimyasalın, uzun süre solunması ya da yoğun teması durumunda bazı kişilerde hafif baş ağrısı veya halsizlik gibi belirtilere yol açabileceği öne sürülmektedir. Ancak bu etkiler bilimsel olarak kesinleşmemiştir ve daha çok dolaylı gözlemlere dayanmaktadır.
Sonuç Olarak;
Ceviz ağacının altında oturmak söylendiği gibi sizi öldürmez. Ancak uzun süre oturur ya da orada uyursanız, ardından baş ağrısı yaşamanız mümkündür.
Toksikoloji, zehirlerin canlı organizmalar üzerindeki özelliklerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu disiplinin ‘babası’ ise Paracelsus kabul edilmektedir. Paracelsus‘un günümüzden yaklaşık 500 yıl önce söylediği gibi: “Her şey zehirdir ve zehirsiz hiçbir şey yoktur; yalnız dozunda alınan şeyler, zehir olmaktan çıkar.”
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Juglon. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/wiki/Juglone
- Chalker-Scott, Linda. (2019). DO BLACK WALNUT TREES HAVE ALLELOPATHIC EFFECTS ON OTHER PLANTS? (HOME GARDEN SERIES).
- Mushtaq, Waseem & Siddiqui, Mohammad & Hakeem, Khalid. (2020). History of Allelopathy. 10.1007/978-3-030-40807-7_2.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
