Bir uçağa atlayıp gün batımını kovalamaya kalksak, bir günde en fazla kaç kez gün batımı görebiliriz? Hayal ürünü sanmayın — bu fikir gerçekten denendi.
Antoine de Saint-Exupéry’nin klasik kısa romanı Küçük Prens (1943), tüm zamanların en sevilen çocuk kitaplarından biri kabul edilir. Bu hikâyede, Asteroid B-612’den gelen o çocuksu adam, anlatıcıya bir gün içinde tam 44 kez gün batımını izlediğini söyler. Bunu yapmak için tek yapması gereken, sandalyesini yavaşça güneşin battığı yöne çevirmektir.
Ancak bizim gezegenimiz, Asteroid B-612’den çok daha büyüktür. Dünyada, yalnızca sandalyemizin yönünü değiştirerek gün batımı manzaralarını artırmamız mümkün değil. Fakat bu, hayal kurmamıza engel olmamalı.
Öyleyse biraz hesap yapalım: Bir gün içinde en fazla kaç kez gün batımı görebileceğimizi bulmaya çalışalım.
Varsayımsal olarak, Dünya üzerinde güneşin batmakta olduğu bir noktadan yola çıkıp, Dünya’nın batıdan doğuya döndüğü hızla batıya doğru hareket ederseniz, aralıksız gün batımı manzarası izleyebilirsiniz. Bu fikir size abartılı geldiyse, hazırlıklı olun.
2014 yılında eski bir NATO pilotu olan Jonathan Nicol, fotoğrafçı Simon Roberts ve film yapımcısı Tristan Patterson, Citizen saat markasının tanıtım kampanyası kapsamında 24 saat diliminin tamamında gün batımını takip etmeye çalıştı. Her ne kadar tam anlamıyla başaramasalar da, bu girişimleri gün batımını takip etmenin sınırları hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağladı.
Zaman dilimi nedir?
Zaman dilimi, hukuki, ticari ve sosyal nedenlerle dünyanın dikey zaman şeritlerine bölünmesiyle ortaya çıkan her bir bölgeye verilen isimdir. Her bir zaman dilimi, yaklaşık olarak 15 derecelik boylam genişliğine göre belirlenir. Zaman dilimleri, İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen 0 derece boylamı temel alınarak başlar. Doğuya doğru arttıkça saat ileri gider, batıya doğru azaldıkça saat geri gelir.
Guinness Rekorlar Kitabı’na göre, şaşırtıcı biçimde, en fazla zaman dilimine sahip ülke Fransa’dır. Antarktika’daki iddialar dahil edildiğinde bu sayı 13 zaman dilimine kadar çıkar. Bu yüksek rakam, Fransız Polinezyası ve Karayipler’den Hint Okyanusu ve Batı Pasifik’e kadar Fransa’nın hâlâ egemen olduğu birçok adaya sahip olmasından kaynaklanır.
Zaman dilimlerine dair bu bilgiden sonra şimdi de Dünya’nın dönüş hızını hatırlayalım. Dünya, sabit bir hızla döner; fakat bu hız, bulunduğunuz enleme göre değişiklik gösterir. Dünya’nın çevresi — yani ekvator çevresi — yaklaşık 40.070 kilometredir.
Bu mesafeyi 24 saate böldüğümüzde, ekvator üzerindeki dönüş hızı yaklaşık 1.670 km/saat olarak hesaplanır. Yani Dünya, burada saniyede 460 metre hızla dönmektedir. Kutuplara yaklaştıkça dönüş hızı oldukça azalır.
Gün batımı nasıl kovalandı?
2014 yılında Citizen, Eco-Drive Satellite Wave F100 model saatini piyasaya sürdü. Markanın iddiasına göre, bu saat farklı zaman dilimlerine saniyeler içinde otomatik olarak uyum sağlayabiliyordu. Citizen, bu iddiayı test etmek için sıra dışı bir yola başvurdu. Tüm zaman dilimlerinden geçerek saatin uyum yeteneğini belgelemeye karar verdiler.
Bu denemeyi, Dünya’nın dönüş hızının en yavaş olduğu yer olan Kuzey Kutbu civarında gerçekleştirmeyi planladılar. Daha önce de adı geçen ekip — eski NATO pilotu Jonathan Nicol, fotoğrafçı Simon Roberts ve film yapımcısı Tristan Patterson — bu görev için yeniden bir araya geldi.
Ekip, uçağıyla İzlanda’dan havalandı. Ardından kuzeye ve doğuya ilerleyerek 80 derece kuzey paraleli ile 0 derece boylamının kesiştiği noktaya ulaştı. Daha sonra Grönland üzerinden gün batımını takip ederek batıya yöneldiler.
Başlangıç planlarında Rusya üzerinden geçmek ve Sibirya’da yakıt ikmali yapmak vardı. Ancak Rusya, uçağın inişine izin vermeyince, ekip rotasını değiştirmek zorunda kaldı. Bunun yerine, Grönland üzerinden geçerek Kanada’nın Resolute Körfezi’ne indiler ve yalnızca sekiz saat batıya uçabildiler. Oradan Bering Boğazı üzerinden Rusya’ya devam etmek yerine yolculuklarını sonlandırdılar. Deneyimlerini özetleyen beş dakikalık tanıtım filmini aşağıda izleyebilirsiniz.
Bir günde 16 gün batımı ve doğumu izlemek mümkün!
Gün batımını aralıksız takip edememiş olabilirler, ancak Concorde’un Londra’dan, ABD’nin Virginia eyaletindeki Dulles Uluslararası Havalimanına yaptığı uçuşlarda yolcular, bir süreliğine aynı anda iki gün batımını izleme ayrıcalığına sahipti.
Yine de bu konuda bizden daha şanslı olanlar var. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bulunan astronotlar, her 90 dakikada bir Dünya’nın yörüngesinde dönerler. Bu da onların, günde 16 gün doğumu ve 16 gün batımına tanıklık etmeleri anlamına gelir.
Antoine de Saint-Exupéry (1900–1944), Küçük Prens’i 1943 yılında kaleme aldı. Kendisi de bir havacı olduğu için, gün batımını izlemek isteyenlerin karşılaştığı zorluklara yakından aşinaydı. Belki de bu yüzden, Küçük Prens’te yalnızca sandalyesinin yönünü değiştirerek bu sorunu aşabilen bir karakterin yaşadığı bir dünyayı hayal etti.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What’s the most sunsets you could see on Earth in one day? Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2021. Bağlantı: What’s the most sunsets you could see on Earth in one day/
- The Country That Has The Most Time Zones Will No Doubt Surprise You. Yayınlanma tarihi: 13 Şubat 2023. Bağlantı: The Country That Has The Most Time Zones Will No Doubt Surprise You
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
