Ames Odası: Gözlerinizden Şüphe Duymanıza Neden Olan Optik İllüzyon

Ames Odası yanılsamasının ardındaki büyüleyici bilimi ve algılarımıza nasıl meydan okuduğunu keşfedelim.

Görseldeki üç kişinin boyu hemen hemen aynıdır. Ancak Ames odası onların boylarını farklı algılamamıza neden olacaktır. Soldaki adamın garip bir şekilde küçük, sağdaki adamın ise gülünç derecede büyük göründüğünü fark edebilirsiniz.

Adelbert Ames Jr. fizik, fizyoloji, oftalmoloji, psikoloji ve felsefeye katkıda bulunan Amerikalı bir bilim insanıydı. Dartmouth Koleji’nde fizyolojik optik çalışmasına öncülük etti, araştırma profesörü ve ardından Dartmouth Göz Enstitüsü’nde araştırma direktörü olarak görev yaptı. Bu esnada da insan görsel algısının nasıl çalıştığını anlamak için çeşitli görsel illüzyonlar tasarladı.

Aslında kendisi bir araştırmacı olmadan önce, görsel sanatçı olmayı istiyordu. Bun yapamasa da tasarladığı yanılsamalarda şekilleri ve gölgeleri başarı ile kullandı. Günümüzde adı Ames penceresi ve yazımızın konusu olan Ames Odasında yaşamaya devam ediyor.

Adelbert Ames Jr. (31 Mayıs 1880 – 14 Kasım 1955), Amerikalı bir asker, matematikçi ve fizikçidir. Ames, insan görsel algısı üzerine yaptığı çalışmalarda öne çıktı. Optik illüzyonlar aracılığıyla, nesnelerin uzaklığı, büyüklüğü ve diğer özellikleri konusundaki algıları nasıl etkileyebileceğini göstermeyi amaçladı.

Ames Odası Yanılsaması Nedir?

Ames Odası yanılsaması Ames Odasının yapısından kaynaklanmaktadır. Bir Ames odası, önden bakıldığında, bir arka duvarı ve yatay zemine dik iki paralel yan duvarı olan sıradan bir dikdörtgen oda gibi görünecek şekilde inşa edilmiştir. Ancak aslında Ames Odası bir yamuktur. Odanın sol köşesi gözlemciden sağ köşeye göre daha uzaktadır (aynı zamanda daha yüksek bir tavana sahiptir). Ames Odası’nın yapısının bir resmi aşağıda gösterilmektedir.

Dışarıdan baktığınız zaman bir Ames odası size standart bir oda gibi gözükecektir. Ancak aslında bu oda görseldeki gibi yamuk biçiminde dizayn edilmiştir.

Ek olarak, duvarın, pencerelerin ve döşeme tahtalarının şekilleri de kasıtlı olarak ayarlanmıştır, böylece gözlemciler gözetleme deliğinden bakarken duvarı normal bir dikdörtgen gibi algılayacaklardır.

Ames Odası Yanılsaması Nasıl Gerçekleşir?

Ames Odası yanılsaması tamamen perspektifle ilgilidir. Odanın tasarımı, nesnelerin gerçekte olduklarından farklı bir mesafede olduğunu ve olması gerekenden farklı bir boyutta göründüğünü düşünmenizi sağlayacak biçimde planlanmıştır.

Gündelik hayatımızda baktığımız objelerde karşımıza en çok çıkan geometrik şekli bir dikdörtgendir. Evler, odalar, pencereler ve çok daha fazlası dikdörtgen biçimindedir. Doğal olarak da tüm dikdörtgenler dik açılara sahiptir.

Ancak karşımızda dikdörtgen biçiminde bir resim bile olsa, tam karşıdan bakmadığımız zamanlarda, gördüğümüz şekil bir dikdörtgen olmayacaktır. Aşağıdaki resimde de gördüğünüz gibi yandan baktığımız zamanlarda da aslında bir yamuk görürüz. Ancak beynimiz baktığımız şeyin bir dikdörtgen olduğunu anlar.

Beynimizin bu düzeltme davranışı Ames odasında da ortaya çıkar. Odanın çarpık şekli, ona baktığınız açıyla birleştiğinde ortaya bir yanılsama çıkacaktır. Sonucunda yakındaki objeleri uzaktaki objelerden daha büyük olarak algılamaya alışığız. Bu algımız da ustaca bir geometrik tasarımla kolayca bizi yanılgıya sürükleyecektir.

Ames Odası’nın bir taslağı. (A) Algılayıcının belirli bir noktadan neyle karşılaştığını gösteriyor. (B) Ames Odasının planı
Kırmızı kesikli çizgiler algılayıcının görüş alanını temsil eder. (C) Bir Ames odasının çalışma mantığı. Kırmızı kesikli çizgiler algılayanın görüş alanını temsil ediyor. Mavi kesikli çizgiler, Ames odası yanılsamasının öne sürdüğü dikdörtgenin ana hatlarını temsil eder

Aslında bir Ames odasının tam olarak nasıl göründüğünü ve yanılsamanın neden gerçekleştiğini aşağıdaki görselden kolayca anlayabilirsiniz.

Odanın alışılmadık şekli ve eğimli açıları, beynimizin yorumlamakta zorlandığı çarpık bir görüntü yaratır. Gördükleriyle dünyanın nasıl görünmesi gerektiğine dair anlayışını uzlaştırması gerekiyor. Bu uyumsuzluk, beynin odadaki nesneleri gerçekte olduklarından farklı bir boyutta algılamasına neden olur.

Sonuç Olarak;

Ames Odası yanılsaması hem bilim insanlarını hem de sanatçıları büyülemeye devam ediyor. Bu oda, gerçeklik algımızın her zaman doğru olmadığını ve çevremizden etkilenebileceğini, aynı zamanda beyin ve onun nasıl çalıştığı hakkında hala bilmediğimiz çok şey olduğunu bize hatırlatıyor.

Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin film setinde de çeşitli perspektif yanılsamaları kullanılmıştı.

Ames Odası Yüzüklerin Efendisi’nde hobbitlerin Gandalf’a göre boyutlarını değiştirmek için de kullanıldı. Roald Dahl’ın Charlie ve Çikolata Fabrikası romanının 1971 yılındaki film uyarlamasında da bir Ames odası yer almıştı. Benzer bir yanılsama hakkında fikir edinmek için bu yazımıza da göz atabilirsiniz. Muller Lyer Yanılsaması Nedir? Çizgilerin Uzunluklarını Neden Yanlış Algılıyoruz?

Kaynaklar ve ileri okumalar

Gehringer WL, Engel E. Effect of ecological viewing conditions on the Ames’ distorted room illusion. J Exp Psychol Hum Percept Perform. 1986 May;12(2):181-5. doi: 10.1037//0096-1523.12.2.181. PMID: 2940322.
The Ames Room: The optical illusion that will make you doubt your eyes. Yayınlanma tarihi: 28 Nisan 2023. Kaynak site: ZMEScience. Bağlantı: The Ames Room: The optical illusion that will make you doubt your eyes
Wang, Sheng & Sanches de Oliveira, Guilherme & Djebbara, Zakaria & Gramann, Klaus. (2022). The Embodiment of Architectural Experience: A Methodological Perspective on Neuro-Architecture. Frontiers in Human Neuroscience. 16. 10.3389/fnhum.2022.833528.

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel