Günümüzden yaklaşık 70 milyon yıl önce, henüz dinozorlar Dünya’yı dolaşırken, genetik bir anormallik bazı bitkilerin et yiyicilere dönüşmesine neden oldu. Bunun sonucunda da bugün bir çok kişinin ilgisini çeken etçil bitkiler ortaya çıktı.
19. yüzyılın sonlarına doğru, her yerde öldürücü bitkilerle ilgili korkunç hikayeler ortaya çıkmaya başlamıştı. Bu hikayelerde dev bitkiler insanlara saldırıyor ve onları öldürüyorlardı. Neyse ki bu hikayelere Charles Darwin fazla da inanmamıştı.
Darwin 16 yılını aksini kanıtlayan titiz deneyler yaparak geçirdi. Bazı bitkilerin yapraklarının, böcekleri ve diğer küçük canlıları hapsetmekle kalmayıp, onları sindirerek besinleri emen bir yapıya dönüştüğünü gösterdi. İlerleyen süreçte de konu ile ilgili bulgularını kitaplarında kaleme aldı.
Darwin’in keşiflerinden bu yana, botanikçiler, ekolojistler, entomologlar, fizyologlar ve moleküler biyologlar etçil bitkiler ile ilgili araştırmalar yapıyorlar. Ancak araştırmalarına fosiller pek de yardımcı olmadı. Bu nedenle de araştırmacılar arka plandaki genetik mekanizmayı anlamaya odaklandılar. Sonucunda da yumuşak huylu çiçekli bitkilerin nasıl cani et yiyicilere dönüştüğünü anlamayı başardılar.
Günümüzde dünyada yaklaşık 600 etçil bitki türü bulunuyor. Her biri de avlarını yakalamak için dahice stratejiler geliştirmiş durumda. Etçil bitkiler bataklıklarda, besin açısından fakir su kütlelerinde veya ince tropik topraklarda yetişir; tüm habitatlar, büyüme için gerekli olan nitrojen ve fosforun yetersiz olduğu habitatlardır. Ancak protein dolu böcekler ve diğer küçük omurgasızlar, bitkilerin gelişmesi için ihtiyaç duyduğu diğer elementlerin hepsini içermektedir.
Etçil Bitkiler Nasıl Oluştu?
Etçil bitkilerin nasıl evrimleştiğini araştırmak için Almanya, Würzburg Üniversitesi’nden Doçent Jörg Schultz liderliğindeki uluslararası bir botanikçiler ve biyologlar ekibi, et yiyen üç modern bitkinin genomlarını ve anatomisini karşılaştırdı. Ekip, bu bitkileri analiz ettikten sonra etoburluğa doğru üç aşamalı süreci keşfetti.
İlk olarak bu üç bitkinin atasının yaklaşık 70 milyon yıl önce etobur olmadığı anlaşılacaktı. O dönemlerde genetik bir değişim yaşanmıştı. Bu değişim, tüm genomun veya belirli bir kısmının üreme, eşlenme sıralarında ortaya çıkan olağandışı biçimde iki set haline gelmesi biçiminde oldu. Bu olay da evrim tarihinde yeni fonksiyonlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu noktada bazı yaprak genleri tuzak genlerine dönüştü. Benzer bir değişim de topraktan besin arayan köklere hizmet eden genlerde ortaya çıktı.
Etçil olma yolculuklarındaki ikinci adım da, bitkiler avdan yeni besin maddeleri almaya başladığında gerçekleşti. Bu noktada, geleneksel yapraklar ve kökler artık gerekli değildi. Etçil beslenmede yer almayan birçok gen bunun sonucunda da yok olmaya başladı. Üçüncü adımında ise bitkiler, bulundukları ortama özgü evrimsel değişimlere uğradılar. Araştırmacılar, köklerin ve yaprakların tuzağa özgü olacak şekilde değişim gösterdiğini buldu.
Bir zamanlar topraktaki besinleri aramak ve emmek için kullanılan kök genleri, artık besinleri avdan sindirmek ve emmek için gerekli enzimleri yaratmak üzere değişti. Ayrıca tozlaşan böcekleri çekmek için nektar salgılayan bezlerde kullanılan genler ise avlarını çekmek için maddeler üreten tuzaklara dönüşmüştü.
Her Bitki Etçil Bitki Olma Potansiyeli Taşır
Sonucunda yukarıda okuduğunuz bu üç aşama yeterli besine sahip olmayan bitkilerin hayatta kalabilmesi için geçirdikleri bir süreçti. Bu süreç sonucunda da etçil olmayan bitkiler gezegendeki en yetenekli avcılara dönüşmüştü.
Şimdi işin ilginç tarafı. Aslına bakarsanız yaprakları ve kökleri olan çoğu bitki, etçil olmak için gerekli materyali içerir. Tekrar olabilir mi? Kim bilir? Ancak siz yine de evinizdeki çiçeği sulamayı ve güneş almasını sağlamayı unutmayın. Ayrıca bu yazımıza da göz atın: Bitkilerle Konuşmak Veya Şarkı Söylemek Onların Büyümelerini Hızlandırır mı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Here’s how plants became meat eaters. Yayınlanma tarihi: 1 Temmuz 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Image Gallery: Carnivorous Plants Yayınlanma tarihi:16 Şubat 2011; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- How Carnivorous Plants Evolved. Yayınlanma tarihi: 9 Mart 2022; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
