Emmy ve Altın Küre ödüllü “Grey’s Anatomy” adlı diziyi muhtemel bir çoğunuz izlemiştir. Aslında dizinin asıl ismi başlangıçta farklı düşünülmüştü. Ancak doktorlar ile ilgili bir dizinin adının Grey’s Anatomy olması sonraları daha uygun bulundu. Bunun nedeni günümüzde tıp dünyasının en önemli kitaplarından biri olarak kabul edilen Gray’s Anatomi kitabının varlığıydı.
Dönemin en etkili anatomi eseri olup o zamandan bu yana da etkisini sürdüren Anatomy, Descriptive and Surgical kitabının ilk basımı 1858’de Londra’da yapıldı. Kitap daha sonraları kitabın yazarı olan Henry Gray’in adını da içerecek şekilde Gray’s Anatomi adını aldı ve günümüze de bu biçimde geldi.
Tıp biliminin günümüz modern halini alması zorlu bir sürecin devamında gerçekleşmiştir. Sonunda çok uzun bir süre insan vücudu üzerinde çalışmalar yapmak yaygın olarak uygulanan bir yasaktı. Süreç içinde bu konuda çalışmalar yapan Leonardo da Vinci gibi birkaç cesur yürek çıkıp, bilgi adına insan vücudunu kesip biçmeyi göze alsa da bilginin çeşitliliği düşünülünce bu hiçbir zaman yeterli olmadı.
Tıp denince akla gelen ilk isimlerden birisi de elbette Andreas Vesalius olacaktır. Kendisi, Antik Çağ’dan beri süregelen insan bedeni hakkındaki yanlış düşünceleri düzelten anatomist ve doktordur. Ancak onun da üzerinde çalışacağı numune bulmanın neredeyse imkansız olması nedeniyle yaşadığı yerin civarında idam suçu ile cezalandırılan bir katilin bedenini, doğrudan darağacından çaldığı rivayet edilmektedir. ( Daha fazlası için: Andreas Vesalius: İnsan Vücudu Hakkındaki Bilgimizde Devrim Yaratan Adam)
Tıp dünyasının süreçte yaşadığı zorlukların bir başka örneği ise İngiltere’de yaşayan William Harvey ile ilgilidir. Kendisi kalbin dolaşımını ve işlevini keşfeden kişidir. Bu nedenle modern fizyoloji biliminin öncülerinden biri olarak bilinmektedir. Ancak kendisi de çalışmaları esnasında numune bulma konusunda o kadar çaresizdi ki kendi babası ve kız kardeşinin bedenleri üzerinde çalışmalar yapmak zorunda kalmıştı.
Tıp Okullarının Sayısı Arttıkça Kadavra Temin Etmek Daha da Zorlaşıyordu
İngiltere’de cinayet suçuyla asılanların cesetleri, üzerinde deneysel incelemeler yapabilmeleri için yerel tıp okullarına dağıtılırdı. Ama tıp okullarının sayısı arttıkça talebi karşılayacak beden sayısına asla ulaşılamıyordu. Bu eksikliğe bir çözüm olarak, zaman içinde kilise mezarlıklarından ceset çalmayı kapsayan hareketli bir ticaret kolu ortaya çıktı.
Artık birçok kişi, öldükten sonra bedenlerinin kazılıp çıkarılması korkusuyla yaşıyordu. 1832 yılında Anatomi Yasası’nın Parlamento’dan geçti ve mezar hırsızlığının cezası ağırlaştı. Ancak bu sefer de bir başka kesimi korku aldı.
Tıp okulları bu sefer de, düşkünler evlerinde ölen parasız ve sahipsiz kişilerin bedenlerini çalışmaları için talep etmeye başladı. Sonuçta başka çareleri yoktu. Modern teknoloji henüz gelişmediği için insan vücudunun içinde olan biteni anlamak için açıp bakmaları gerekiyordu. İşte tüm bu süreçte yazının başında aktardığımız Henry Gray önemli bir katkı yaptı.
Birazdan aktaracağımız detaylar ne olursa olsun, yaklaşık on yıllık kapsamlı bir araştırma ve incelemenin yanı sıra 18 aylık titiz çalışma ve deney sonunda ortaya çıktı. Sonuçta Henry Gray, insan anatomisi konusunda şimdiye kadar yazılmış en ufuk açıcı kitabı 1858’de yayınladı. O zamandan sonra da doktor adaylarının eğitimi çok daha kolaylaştı.
Gray’s Anatomi Tıp Kitabının Ardındaki İki İsim: Henry Gray Ve Henry Vandyke Carter
Henry Gray, yol gösterici nitelikteki nihai ve çağdaş bir anatomi kitabı ortaya çıkarmaya karar verdiğinde Hyde Park Corner’da bulunan St. George Hastanesi’nde çalışan genç bir uygulamalı anatomi eğitmeniydi. 1855’te kitap üzerinde çalışmaya başladığında henüz yirmili yaşlarındaydı. Kitaptaki çizimleri kendi yapmamıştı. Ancak kitabı yazılarını kendisi yazdı. Kısacası kitap kolektif bir çalışma sonucunda ortaya çıktı.
Resimleri çizmesi için 150 sterlinlik ücret karşılığında St. George’da bulunan ve son derece yetenekli bir tıp öğrencisi olan Henry Vandayke Carter’a teklifte bulundu. Kendisi başlangıçta bu işi istemese de paraya ihtiyacı olduğu için kabul etti. Sonucunda Carter kitapta yer alan 363 çizimin tümünü yaptı. Kitabın tamamı da 750 sayfaydı.
Ancak bir çok defalar karşımıza çıkan bir sorun olarak başarı ona değil Henry Gray’e ait olarak kabul edilecekti. Günümüzde kendisinin, Carter’a ücretin tamamını ödeyip ödemediği bile bilinmiyor. Aldığı telif ücretlerini onunla paylaşmadığı rivayetler arasındadır. Hatta, Carter’ı sıradan bir çizer gibi göstermek için matbaacılara başlık sayfasındaki ismini boyutça küçültme ve tıbbi vasıflarını belirten bir referansı olduğu gibi çıkarma talimatı verdiği söylenmektedir.
Henry Gray Başarısının Tadını Çıkartamadı
Sonuçta eser, olması gerektiği gibi “Gray ve Carter’ın Anatomisi” değil, “Gray’in Anatomisi” olarak yaygınlaştı. Yayınlanır yayınlanmaz da tıp öğrencileri tarafından kapışıldı. Ancak Gray bu başarının tadını pek çıkaramadı. Kendisi kitabın yayımlanmasından yalnızca üç yıl sonra 1861 ‘de çiçek hastalığına yakalanarak hayatını kaybetti. O zamanlar henüz otuz dört yaşındaydı.
Carter’ın talihi biraz daha yaver gitti. Kitabın yayımlandığı yıl Hindistan’a giderek Grant Tıp Okulu’nda anatomi ve fizyoloji hocalığı, sonrasında da bölüm başkanlığı yaptı. Otuz yılını Hindistan’da geçirdikten sonra emekli oldu. 1897’de tüberkülozdan yaşamını yitirdi.
Bu kitap günümüzde 1584 sayfadır ve halen en çok satılan tıp kitapları arasında yer almaktadır. Kitaba katkıda bulunanlar giriş sayfasından sonra detaylıca listelenmiştir. Ancak ne yazık ki orijinal kitabın sessiz ortağı ve illüstratörü sonradan övgünün bir kısmını hak etse bile, sonsuza dek hırslı bir anatomist ve cerrahla ilişkilendirilmek zorunda kalmıştı. Yazının devamında göz atmanızı öneririz: Mary Shelley, Frankenstein Adlı Romanı Neden Yazdı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Henry Gray (1827–1861): the great author of the most widely used resource in medical education. Yayınlanma tarihi: 24 Haziran 2020; Bağlantı: https://link.springer.com/
- Henry Gray and Henry Vandyke Carter: creators of a famous textbook. Yayınlanma tarihi: 8 Kasım 2020; Bağlantı: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12484282/
- The Fabric of the Human Body; Bağlantı: https://web.stanford.edu/
- Anatomi cinayeti; Bağlantı: https://tr.wikipedia.org/wiki/Anatomi_cinayeti
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
