Bir çok bilim insanının hayallerini süsleyen Nobel Ödülü, İsveçli kimyager, mucit ve sanayici Alfred Nobel’in bizlere mirasıdır. Ancak her Nobel sezonunda bir soru akla gelir: Nobel Matematik Ödülü neden yok?

10 Aralık 1896’da, İsveçli kimyager, mucit, mühendis ve iş adamı olan Alfred Nobel, kalp krizine yenik düştü. Ailesinin büyük üzüntüsüne rağmen servetinin çoğunu bilim ve beşeri bilimler disiplinlerinde öncü çalışmaları takdir etmek için yıllık bir ödül kurulmasına emanet etti. Nobel Ödülü olarak adlandırılan ödül, gezegendeki en çok arzulanan ödül haline gelecekti.
İlk Nobel Ödülleri, Nobel’in ölümünün beşinci yıldönümü olan 10 Aralık 1901’de, Nobel tarafından belirtilen alanlardaki başarılar için dağıtıldı. Bunlar fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış idi. Altıncı kategori olarak ekonomi için bir ödül ise 1969’da İsveç Bankası tarafından dahil edilecekti.. Gördüğünüz gibi Nobel ödülleri için belirlenen kategoriler arasında matematik bulunmamaktadır.

Nobel Ödülleri Arasında Matematiğin Olmamasının Sebebi Nedir?
Aslında matematiğin neden dahil olmadığı ise çok sayıda spekülasyona neden olmuştur. Bir iddiada Nobel Mittag-Leffler’in karısıyla ilişkisi olduğunu fark eder ve bu nedenle matematikçilerden nefret eder.
Ancak Alfred Nobel hiç evlenmemiştir. Hikayenin bazılarında ise bu eşin yerini bir nişanlı ya da sevgili alır. Nobel’in Sophie Hess isimli bir sevgilisi olduğu bilinmektedir. Alfred’den yaklaşık yirmi beş yaş küçük olan Sofie Hess, ile olan ilişkileri yaklaşık on sekiz yıl sürmüş ve ölümünden iki yıl öncesine kadar sürmüştü.
Gösta Mittag-Leffler ise aynı dönemden seçkin bir İsveçli matematikçiydi. Söylentiye göre Sofie, Alfred’i reddedip yerine Leffler’i seçmişti. Reddedilişten duygusal olarak incinen Alfred, Nobel Ödülü’nün asla bir matematikçiye verilmemesini talep etmişti. Sonucunda matematiği dahil etmek, Leffler’in bir noktada ödülü kazanma riskini almak anlamına gelirdi. Nobel de bu senaryodan her ne pahasına olursa olsun kaçınmak istemişti.

Ancak tüm bu olasılıkları destekleyecek hiçbir tarihsel kanıt yok, bu nedenle yanlış olduğu varsayılmalıdır. Ayrıca Nobel ile Leffler arasındaki ilişkinin niteliğini ortaya koyacak da kayıtlı bir kanıt bulunmamaktadır. Aslında tarihçilerin “Neden Matematik Nobel Ödülü yok?” sorusuna verdikleri cevap da aslında çok daha basittir.
Alfred Nobel çalışmalarını daha çok fizik ve kimya üzerine yoğunlaştırmıştı. Aynı zamanda bir edebiyat aşığıydı. En yakın arkadaşlarından biri, çok satan savaş karşıtı roman yazan Bertha von Suttner’dı. Alfred Nobel’den parasını barış hareketine bağışlamasını istemişti. O da bunun yerine bir ödül finanse etmeyi seçecekti.

Nobel ödülleri ” insanlığa en büyük faydayı sağlayanlara” vermekten bahsetmişti. Yani, matematiği doğrudan insanlığa fayda sağlayacak kadar pratik görmüyordu. Ve büyük ölçüde haklıydı. Matematiğin büyük bir kısmı, insanlık için nadiren doğrudan pratik çıkarımlara yol açar.
Nobel Ödülleri Neden Bu Kadar Önemli?
Buna karşın birçok matematikçi ve matematiksel fizikçi diğer alanlardaki çalışmalarıyla Nobel ödülü kazanmıştır. Buna bir örnek Herbert A. Hauptman’dır. Ayrıca, matematik yeteneğini kullanarak 40 yıllık bir kimya problemini çözdüğü için 1985 yılında Nobel Kimya Nobel Ödülü’nü kazanan ilk matematikçi olmuştur.

Hiç kimse Nobel Ödüllerinin neden diğer ödüllerden çok daha önemli olduğu konusunda hemfikir değildir. Belki de bunun nedeni, bir asırdan fazla süredir ortalıkta olmaları ve ödülün (yaklaşık 1 milyon dolar) çok büyük olmasıdır.
Peki kararları kim veriyor? İsveç Kraliyet Akademisi, Nobel Fizik, Kimya, Edebiyat ve Ekonomi komitelerine kendi üyelerini atar. İsveç tıp üniversitesi Karolinska Institutet, Fizyoloji ve Tıp ödülü için de aynısını yapıyor. Üyelik üç yıl sürer. Komiteler her yıl potansiyel kazananları aday göstermeleri için nitelikli kişileri gizlice davet eder. Nobel Barış ödülünü belirlemek için Oslo, Norveç’teki Nobel Barış Ödülü Komitesi sorumludur. Bu komite, barışa katkıda bulunan kişileri veya organizasyonları seçer.
Nobel Ekonomi Bilimi ödülü, diğer Nobel ödülleriyle aynı prestije sahip olsa da, Alfred Nobel’ın vasiyeti dışında verilen bir ödüldür. Bu ödülü belirlemek için Stockholm’deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’ne bağlı bir komite görev yapar.
Matematik Ödülleri Nelerdir?

Nobel ödülü olmasa da, matematik ile ilgili yapılan çalışmalara verilen aynı derecede prestijli ödüller mevcuttur. En bilinenlerini kısaca hatırlatalım.
- Fields Madalyası: Adını Kanadalı matematikçi John Charles Fields’den alan Fields Madalyası, matematikteki en prestijli ödüllerden biridir ve genellikle matematiğin Nobel Ödülü olarak kabul edilir. Her dört yılda bir, matematik alanında 40 yaşın altındaki matematikçilere verilir. Ödül bir altın madalyadan ve 13.500 dolar civarında bir paradan oluşur.
- Abel Ödülü: Abel Ödülü, 2001 yılında Norveç hükümeti tarafından kurulmuştur. Ödül, her yıl, matematiğe büyük ve temel katkılarda bulunan bir matematikçiye veya matematikçilere verilmektedir. Ödül adını 19. yüzyılın başlarında yaşamış ve matematikte önemli katkılarda bulunmuş Niels Henrik Abel’den alır.
- Shaw Ödülü: Hong Kong’da 2002 yılında kurulan Shaw Ödülü Vakfı tarafından 2004 yılı itibaren her yıl verilen bir ödüldür. Ödül adını Hong Kong medya sektöründe bir öncü olan Sir Run Shaw’dan alan bu ödül toplamı 1 milyon dolardır. Ödül astronomi, yaşam bilimleri, tıp ve matematik alanında dağıtılmaktadır.
- Wolf Ödülü, Wolf Vakfı tarafından, 1978’den bu yana her yıl, insanlığın yararına yönelik başarılara ulaşmış sanatçı ve bilim insanlarına verilen ödüldür. Beş bilim dalını kapsar: tarım, kimya, tıp, fizik ve matematik. Ödül bir diploma ve 100.000 dolardan oluşur.
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- The extraordinary life of Alfred Nobel. Yayınlanma tarihi: 7 Ekim 2024. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: The extraordinary life of Alfred Nobel
- No Nobel Prize for Math; yayınlanma tarihi: 4 Ekim 2013; Kaynak site: Snopes. Bağlantı: No Nobel Prize for Math;
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel