Marilyn vos Savant’ı bir köşe yazarı, iş kadını, oyun yazarı biçiminde size tanıtabiliriz. Ancak aslına bakarsanız onu asıl ünlü yapan şey beynidir.
Size şu anda dünyadaki en yüksek IQ’ya sahip kişiyi sorsak aklınıza çok farklı isimler gelecektir. Ancak Guinness Rekorlar Kitabı’na göre Marilyn vos Savant, şimdiye kadar kaydedilen en yüksek IQ’ya sahip.
Bu arada soyadının Savant olması sadece ilginç bir tesadüftür. Bildiğiniz gibi Savant sendromu, belirgin zihinsel engele sahip bir kişinin ortalamanın çok üzerinde belirli yetenekleri gösterdiği nadir bir durumdur. Ancak savant kelimesi eskiden eğitimli kişileri tanımlamak için de kullanılmaktaydı. Yani Marilyn vos Savant’ın soyadı ailesinden kendisine mirastır, bir lakap değildir.
Mütevazi bir ailede oldukça sıradan bir çocukluk yaşayan Marilyn von Savant matematik ve fen derslerine ilgi duysa da onun asıl hayatını değiştiren şey 10 yaşına geldiğinde kendisine uygulanan IQ testi sonucunda gerçekleşecekti.
En sık kullanılan IQ testlerinden biri olan Stanford-Binet testinde aldığı 228 puan onun 1986 yılında “dünyadaki en yüksek IQ’ya sahip insan” olarak Guinness Rekorlar Kitabına girmesine neden olacaktı. Bir kişinin ortalama IQ’sunun 85 ile 115 arasında kabul edilmektedir. Bunu düşündüğümüz zaman bu sonuç gerçekten şaşırtıcıydı. ( Detaylar için: IQ Nasıl Ölçülür? IQ Seviyeleri Nedir? En Yüksek IQ Kaçtır? Tüm Bunlar Önemli midir?)
Aslına bakarsanız bu unvanı ancak 1990 yılına kadar koruyabilecekti. Bunun nedeni kendisinden daha zeki birinin keşfedilmesi değildi. Tam tersine IQ testleri ile ilgili süregelen tartışmalar sonucunda Guinness tarafından “En Yüksek IQ” kategorisine son verilmesiydi.
Marilyn Vos Savant, Dünyanın En Yüksek IQ’su Sonucunda Kısa Sürede Ünlü Oldu
1980’lerde Marilyn vos Savant’ın dünyadaki en yüksek IQ’ya sahip kişi olarak ünü onu takip etmeye devam etti. Rekoru Guinness Kitabından silindikten sonra bile Marilyn vos Savant’ın adı herkesin dilindeydi.
Kendisi bilime olduğu kadar yazmaya da meraklıydı. Ailesinin maddi koşulları elvermediği için üniversite eğitimini tamamlayamayan bu kadın sonunda iki ilgi alanını birleştirerek hayatını kazanmaya karar verecekti.
Bu nedenle Parade dergisinde köşe yazarı olmaya karar verdi. Dergi için hazırladığı “Ask Marilyn” adlı köşe kısa zamanda son derece popüler hale gelmişti. Bu bölümde okuyucular akademi, bilim ve mantık bulmacalarıyla ilgili çeşitli sorular hakkında bilgi almak için vos Savant’a yazıyorlardı. O da sorulara çeşitli cevaplar yazıyordu. Bu köşe, daha sonradan çıkardığı üç kitabı için bir kaynak haline gelecekti.
Elbette bir çok kişi de onun zekasına bu süreç de meydan okuyordu. Sonucunda hem bir kadın olmak hem de dünyanın en yüksek IQ’suna sahip olmak onu hedef haline getirmişti. 1991’de bir okuyucu vos Savant’ta Monty Hall problemini sordu. Soru şu şekildeydi.
“Düşünün ki bir yarışmadasınız ve karşınızı çıkan üç kapıdan birini seçmeniz isteniyor. Bunlardan birinin arkasında bir araba var. Diğer iki kapının arkasında ise birer keçi bulunuyor. Diyelim ki 1 numaralı kapıyı seçtiniz.
Kapıların arkasında ne olduğunu bilen sunucu, sizin seçmediğiniz, diyelim ki 3 numaralı kapıyı açıyor. Bu kapının arkasından da bir keçi çıkıyor. Bu aşamada size şu soruyu soruyor: “Fikrinizi değiştirip 2 numaralı kapıyı seçmek ister misiniz?”
Günümüzde bu probleme aslında bir çoğumuz aşinayız. Ancak hatırlatalım. O dönemde bu problem matematikçiler dışında fazla kimse tarafından bilinmemekteydi Marilyn Vos Savant ise şu biçimde soruyu cevaplayacaktı.
“Seçtiğimiz kapıyı değiştirmek uygun olacaktır. Çünkü soruda da anlatıldığı gibi fikir değiştirip 2 numaralı kapıyı seçmek bize arabayı almak için 2/3 oranında bir şans sağlar. Eğer ilk seçimimiz olan 1 numaralı kapıda kalsaydık bu oran 1/3 olacaktı.”
Dünyanın En Zeki İnsanı Olmanın Bedeli Ağırdı
Bu basit cevap beklenmedik bir kargaşaya neden oldu. Tartışma sadece derginin sadık takipçileri arasında patlak vermedi. Kısa sürede akademik ve bilimsel çevrelere de sıçradı. Dergiye en az 10.000 mektup geldi. Bunların çoğu vos Savant’ın cevabına şiddetle karşı çıkıyordu. Bu kişilerin çoğu da ne yazık ki eğitimli insanlar ve çoğunlukla matematikçilerdi. Gelen mektuplardan birisi ne yazık ki aşağıdaki gibiydi.
“Profesyonel bir matematikçi olarak halkın matematik kabiliyetindeki noksanlıklarıyla ilgili son derece endişeliyim. Lütfen yaptığınız hatayı kabul ederek bize yardımcı olun ve gelecekte de daha dikkatli davranın. Belki de kadınlar matematiği erkeklerden daha farklı görüyorlar!”
Kendisine yapılan tüm baskılara rağmen Savant düzeltme yapmayı ret edecekti. Sonrasında da problemin çözümü hakkında dört köşe yazısı daha yazacaktı. Aslında soruyu analiz eden pek çok uzman o zamandan beri vos Savant’ın cevabının doğru olduğunu kabul ediyor. Soruyu ve çözümünü bu yazımızda okuyabilirsiniz.
Aldığı sert yargı ve eleştirilere rağmen, Marilyn vos Savant hayatını büyük ölçüde medyanın göz kamaştırıcı ışıklarının dışında yaşamaya devam etti. Hiçbir zaman IQ puanının onu diğerlerinden daha zeki yaptığını iddia etmedi.
Günümüzde Marilyn, Ulusal Ekonomik Eğitim Konseyi’nin yönetim kurulu üyesi olarak hizmet vermektedir. Ayrıca Ulusal Üstün Yetenekli Çocuklar Derneği ve Ulusal Kadın Tarihi Müzesi için danışma kurulu üyesi olarak görev yapmaktadır. Ayrıca halen “Marilyn’e Sor” köşesini yönetiyor ve kocasıyla Manhattan’da yaşıyor.
Birinin Zekasını Belirlemek İçin bir IQ Testi Puanı Ne Kadar Önemlidir?
Aslında bu sorunun cevabı onlarca yıldır tartışılıyor. Sonunda bir değil bir çok IQ testi vardır. Bunların ölçüm teknikleri de uzmanların çatışmalarına neden olur. Stanford-Binet, bilişsel yetenek testidir. Bilgi, görsel-uzaysal işleme, akıcı akıl yürütme, işleyen bellek ve niteliksel akıl yürütme olmak üzere beş kategori aracılığıyla kişinin sözlü ve sözel olmayan yeteneğini ölçer.
Mega Test, 1985 yılında Hoeflin tarafından üst düzey bilginleri ayırt etmek için genel bir zeka testi olarak yayınlandı. Vos Savant gençken her ikisinden de aynı yüksek puanı almıştı. Ancak bu testler o zamandan beri birden fazla yinelemeden geçti ve doğrulukları sorgulandı.
Sonucunda kültür, felsefe ve bir ülkenin öğrenmeye yönelik genel yaklaşımı, vatandaşlarının zeka testlerinde nasıl performans gösterdiğini derinden etkiler. Bu nedenle, ortalama IQ, haritada nereye baktığınıza bağlı olarak önemli ölçüde farklılık gösterir.
Sonuçta IQ testleri yaklaşık 100+ yaşında. Geçmişleri, öjeni ile kullanımı da dahil olmak üzere birçok düzeyde sorunlu. Aslında zekayı ölçmek, hatta güvenilir şekilde tanımlamak bile zor zanaat.
Günün sonunda, dünyanın en zeki insanı Marilyn vos Savant’ın dediği gibi: “Birçok farklı yetenek türleri var… hepimizde de bu yeteneklerin farklı karışımları mevcut.” Ayrıca göz atmak isterseniz: Gerçek Yağmur Adam Kim Peek’i Özel Yapan Şey Neydi?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Who Is Marilyn Vos Savant? Yayınlanma tarihi: 22 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.scienceabc.com/
- Marilyn Vos Savant, The “World’s Smartest Woman” With An IQ Of 228. Yayınlanma tarihi: 14 Ekim 2022; bağlantı: https://allthatsinteresting.com/marilyn-vos-savant
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
