İnsanlığa ve bilime yön veren bilim insanlarını tanımak önemlidir çünkü biyografileri kendimizle benzeştirebilir ve hayatımızın akışına yön verebiliriz. Bir çok bilim insanının kırılma noktası da, okudukları bir yazı – kitaptan sonra olmuştur aslında.
Bu sefer kısaca adını sıkça duyduğumuz Lagrange’ı tanımaya çalışalım bu yazıda…
1736’da İtalya’nın Torino kentinde dünyaya gelen matematikçi ve gökbilimci Joseph-Louis Lagrange aslında 17 yaşına kadar pek de matematiğe ilgi duymamıştı. Hatta babası servetini kaybetmese belki hiçbir zaman ilgi duymayacaktı. Hatta Lagrange’ın “Yeteri kadar zengin olsaydım belki de hiç matematiğe yönelmezdim” dediği rivayet olunur.
Bir gün tesadüfen eline geçen, Halley’in bir optik kitabını okuyunca cebirle tanıştı ve hayatı ve geleceği ondan sonra şekillenmeye başladı. 17 yaşından itibaren kendisini matematiğe adayan Lagrange, her şeyi kendi kendine öğrendi, ünlü matematikçilerinden ders alma veya onlarla birlikte çalışma olanağı bulamasa da, bir yıllık azimli bir çalışma sonucu mükemmel bir matematikçi olmayı başardı. Ardından Torino Kraliyet Topçu Okulu’na öğretmen olarak atandı.
1754 yılının sonlarına doğru önemli sonuçlar elde etti ve Euler’e gönderdi. Euler kendisi de benzer sonuçlar elde etmişti; ancak, Lagrange’ın yöntemlerinin daha genel olduğunu gördü ve Lagrange’a hemen cevap yazarak fikirlerini çok beğendiğini açıkça ifade etti. Sözü edilen sonuçlar, Euler’in 1766’larda Varyasyonlar Hesabı (Calculus of Variations) adını vereceği bilim dalının temellerini oluşturmuştur.
Lagrange, 1755’te (19 yaşında) Torino Kraliyet Topçu Okulu’na profesör unvanı ile atandı. 1756’da, elde ettiği sonuçların mekaniğe uygulamalarını içeren bir çalışmasını yine Euler’e gönderdi. Euler bu çalışmadan da çok etkilendi ve Lagrange’ın, Torino’daki pozisyonundan daha iyi bir pozisyon için Prusya’ya davet edilmesini sağladı. Lagrange, matematik çalışması için Torino’da huzurlu bir yaşamı olduğunu ve başka bir arzusu bulunmadığını belirterek bu daveti nazikçe reddetti.
1756’da bazı arkadaşlarıyla, daha sonra Torino Kraliyet Akademisi adını alacak olan bir cemiyet oluşturdu. Bu cemiyetin en önemli etkinliklerinden biri bilimsel bir derginin yayınıdır. Mèlanges de Turin adlı bu dergide kendi çalışmalarını da yayınladı. Ele aldığı ve katkıda bulunduğu konular arasında Olasılık Hesabı, Sesin Yayılışı, Titreşimler Kuramı, Diferansiyel Denklemler, Varyasyonlar Hesabı, Gezegenlerin Yörüngeleri, Akışkanlar Mekaniği sayılabilir.
1766 sonlarına doğru Euler’in Berlin’den ayrılması üzerine Büyük Frederik, Lagrange’a “Benim gibi büyük bir krala senin gibi büyük bir matematikçi yakışır” diyerek onu Berlin Akademisi’ne davet etti. Lagrange, bu daveti kabul etti ve 20 yıl çalışacağı Berlin’e gitti.
Lagrange’ın bir problem üzerinde çalışma metodu diğer matematikçilerden biraz farklıydı. Bir makaleye başlamadan önce ayrıntılı olarak problemi adım adım çözerdi. Sonunda fikirlerini
yazdığında, herhangi bir düzeltme yapmaya nadiren ihtiyaç duyardı. Titiz bir çalışma ve cüretkar bir orijinallik Lagrange’ın matematik yayınlarının damgasıdır. Onun en parlak katkıları denklemler, sayılar teorisi, ve değişkenler hesabı alanlarında idi. Lagrange’ın ondokuz yaşında iken başladığı Analitik Mekanik’i “bilimsel şiir” olarak tavsif edilmektedir. Burada “Lagrange denklemleri” olarak bilinen genel hareket denklemleri bulunmaktadır.
Lagrange, 1787 yılında Paris Bilimler Akademisi’ne üye oldu. Hayatının geri kalan kısmını Paris’te geçirdi. Fransız İhtilali’ni yaşadı ve pek çok çağdaşının yaşamını yitirdiği ihtilalde canını kurtarmayı başardı. Tüm yabancıların ülkeyi terketmesini emreden fermandan ismen istisna tutuldu. Ayrıca, ölçülerin standardizasyonu için kurulan kurulun başkanlığına atandı. Napolyon tarafından 1808’de Legion de Honor nişanı ve kont unvanı ile ödüllendirildi.
Lagrange kısa bir hastalık döneminden sonra 1813 yılında Paris’te öldü. Pantheon’a, Dekart’ın mezarının yakınına gömüldü. Fransa’nın sahip olmakla gurur duyduğu bu deha, çalışmalarıyla bütün insanlığın onuru haline dönüştü…
Bugün fizik öğrencileri mekaniği öğrenirken, dinamik bir fiziksel sistemin durumunu tanımlayan Lagrange mekaniği de öğrenmektedir.
Kaynaklar
http://moodle.baskent.edu.tr/pluginfile.php/6704/mod_resource/content/0/bolum7/Lagrange.trk.pdf
http://physicstoday.scitation.org/do/10.1063/PT.5.031404/full/
Meşhur Matematikçiler – Frances Benson Stonaker
