Psikoloji

Bibliyomani: Takıntılı Bir Biçimde Kitap Almanın Tuhaf Tarihi

Bir çoğumuz az yada çok kitap okumayı severiz. Ancak kimilerinin sevgisi sadece okuma ile sınırlı kalmaz. Bu kişiler aynı zamanda takıntılı bir biçimde kitap biriktirmeyi de severler. Bunun kime ne zararı var ki demeyin. Sonucunda bu kişilerin takıntısı ailelerini yok edecek kadar ileri gider. Örneğin, 1700’lerde, kitapsever mucit Thomas Rawlinson’ın odasının tamamını kitaplarla doldurduğu için antrede uyumak zorunda kaldığı bilinmektedir. Sonrasında da daha büyük bir malikaneye taşınmış ancak onu da taşacak kadar kitaplarla doldurmuştur. Aslında Rawlinson verilecek tek örnek değildir. Diğer örneklere geçmeden önce işin arka planındaki psikolojik olguyu öğrenmek ve bibliyomani nedir sorusunun cevabını vermemiz iyi bir fikir olacaktır.

Bibliyomani Nedir?

Bir kişinin çok sayıda kitap satın alma ve istifleme konusunda dürtüsel bir takıntısı olması psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu durum Yunanca “biblion” (kitap) ve Latince “mania”(hastalık) sözcüklerinin birleşiminden ortaya çıkan bibliyomani (Bibliomania) olarak bilinir.

Bu durum bir ruhsal bozukluk olarak kabul edilmez ve aslında DSM-5 tanı kılavuzlarında yer almaz. Ancak biriktirme bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluk ile ilgili bir semptom olarak kabul edilir. Bibliyomaninin bir tür bozukluk olarak tanımlanmasının nedeni, bu durumdan etkilenen kişilerin kitaplara aslında bir ilgi duymamalarıdır.

Çoğu zaman, bir okuma niyeti olmadan kitapları satın alırlar. Hatta bazen aynı kitabın birkaç kopyasını satın almaları alışılmadık bir durum değildir. Aslında tek ilgilendikleri şey bir kitaba sahip olmaktır.

Bibliyomani Belirtileri Nedir?

Çoğumuz kitap topluyoruz, ancak bu, bibliyoman olduğumuz anlamına gelmiyor. Etkilenen bireylerde bibliyomani olduklarını düşündüren belirli özellikler vardır. Bu kişiler belli bir konu üzerine değil her konuda kitap toplarlar. Kitaplar düzenlenmemiş sadece istiflenmiş ve yaşam alanının hijyeninin bozmuştur. Ayrıca bu kişilerin kitap okumaya da fazla ilgisi yoktur.

Bazı durumlarda, bibliyomani kitapla ilgili diğer psikolojik bozukluklarla da bir arada görülür. Özellikle mali imkanlar nedeniyle daha fazla kitap almak mümkün olmadığında bu kişiler kitap çalmaya bile kolayca yeltenecektir. Bu duruma da bibliokleptomania adı verilmektedir.

Tarihin en ünlü kitap hırsızı, bir bibliyoman olan Stephen Blumberg’tir. Stephen Blumberg yirmi yılda 20 000 kitap, 11 000 de tarihi yazı çalmıştır. Bibliyomani, plak veya dergi istifleme gibi diğer istifleme takıntılarıyla da bazen birleşir. Bu kişiler yaşadıkları yerin her noktasını takıntılı oldukları nesneler ile doldurabilirler.

Bibliyomani’nin Kısa Tarihi

19. yüzyılda kitap koleksiyonculuğu özellikle Britanya gibi ülkelerde oldukça yaygın gözlenen bir alışkanlıktı. Kimileri Avrupa’nın edebi mirasını korumak ve muhafaza etmek için kitaplar satın alırken, diğerleri bunu zenginlik ve gücün sembolü olarak yaptı.

Sonunda bibliyografya yazarı olan Thomas Frognall Dibdin 1842’de Bibliomania or Book Madness isimli bir kitap kaleme aldı. Kitabında bu kişilerde gözlemlediği semptomları listeledi. Kurgusal olsalar da, Dibdin’in kitabındaki karakterler, zamanın gerçek hayattaki bibliyomanlarına esrarengiz benzerliklere sahiptiler. Bunun nedeni elbette Dibdin’in kendisinin de bir bibliyoman olması vardı.

Thomas Frognall Dibdin

Dibdin gözlemlerinde haklıydı. Örneğin, İngiliz kitap koleksiyoncusu Richard Heber’in 146.000’den fazla nadir kitapla dolu sekiz evi vardı.1804’ten başlayarak bu koleksiyon için bir servet harcamıştı. Tarihin en ünlü bibliyomanı ise olan Sir Thomas Phillipps olarak bilinmektedir. Phillipps, parşömen el yazmalarına kafayı takmıştı ve her kitabın bir kopyasını elde etme peşinde yaşamını sürdürmüştü.

Ancak sadece bu kadar da değildi. Aslında eline geçen hiç bir kağıt parçasını asla atmazdı. Bir arkadaşına “Dünyadaki her kitabın bir nüshasına sahip olmak isterim” diye yazmıştı. Kitaplarının arasında yedi ve uyudu. Kendisinin 100.000 kitap ve 60.000 el yazması olduğu ölümünden sonra anlaşıldı.

Bibliomani nedir
Ressam: Carl Spitzweg – 1850

Zamanla biriktirme, kataloglama ve muhafaza etme arzusu, 1820’lerde baskı makinesi teknolojilerinin ortaya çıkmasıyla daha az yoğun hale geldi. Ancak bibliyomanlar hiçbir zaman tamamen ortadan kaybolmadı.

Tsundoku ile Bibliomani Arasındaki Farklar Nelerdir? 

Konu ile ilgili benzer bir durum olan Tsunduku hastalığını duymuş olabilirsiniz. İki kelimenin benzer anlamları olsa da farkları vardır. Bibliomani okuma niyeti olmadan kitapları satın alıp istifleme durumunu anlatır. Oysa ki tsundoku hastalığında kişi kitapları okuma niyeti ile alır. Fakat bir türlü eyleme geçemediği için okumadan biriktirir. ( Detaylar için: Tsundoku Ve Anti-Kütüphane: Okumadığımız Kitaplar Bizi Okuduklarımızdan Daha iyi Eğitir)

Bibliomani hastaları okumadığı kitaplar ile ilgili herhangi bir şey hissetmez. Ancak tsundoku hastalarında yoğun suçluluk duygusu vardır. Biblioman kişi aldığı kitapları başkalarına göstermekten keyif alır. Tsundoku da ise kişi kitaplarını sergilemekten ziyade iyi bir okuyucu olduğunun bilinmesini ister. Sonuç olarak yukarıdakilerin hiçbiri bize avantaj sağlamayacaktır. En doğrusu bir an önce bu tip takıntılardan kurtulup bibliyofil yani sadece kitap sever olmaktır…


Kaynaklar ve ileri okumalar:

  • Bibliomania, the Dark Desire For Books That Infected Europe in the 1800s; Yayınlanma tarihi: 2 Aralık 2016; Bağlantı: https://www.atlasobscura.com
  • Bibliomania: the strange history of compulsive book buying; yayınlanma tarihi: 26 Ocak 2017; Bağlantı: https://www.theguardian.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu