Orta Çağ Avrupa’sının karanlık dönemleri sırasında İslam dünyasında olağanüstü bilimsel ilerlemeler yapıldı. Bu dönemde yaşayan bazı alimler icatlarıyla tüm dünyayı etkileyerek bilimsel gelişmelere yön verdi. Öne çıkan bir kaç tanesini hatırlatalım…
İslam Mucitleri ve İcatları
1 – Fil Saati
Fil saati olarak bilinen, erken 13. yüzyıl su saati Orta Çağ’ın mühendislik harikalarından biridir. El-Cezeri tarafından yapılmıştır ve çok kültürlülük kavramına somut şekil verir. Hintli bir filin, Çinli ejderhaların, Yunan bir su mekanizmasının, Mısırlı bir Zümrüdüanka’nın ve geleneksel Arap kıyafetli ahşap robotların özelliklerini gösterir. Zamanlama mekanizması filin içerisinde gizli bir su dolu kova üzerine kuruludur.
2 – Karanlık Oda
Orta Çağ dünyasının en büyük bilim insanı, 10. yüzyılda yaşamış İbnü’l Heysem isimli bir Arap’tır. Optik bilimine pek çok katkısının arasında, görme alanının nasıl çalıştığının ilk kez doğru açıklamıştır.
O, örneğini Çin’den aldığı, retina üzerinde ters çevrilmiş bir görüntüyü biçimlendirmek için ışığın nesneden düz çizgilerle nasıl yol aldığını gösteren karanlık odanın (iğne deliği kamerasının) gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
Daha fazla bilgi için: İlk Modern Bilim İnsanı: İbn-i Heysem
3 – El-İdrisi’nin Dünya Haritası
Endülüslü kartograf El-İdrisi (1100-1166) tarafından yapılan harita Orta Çağ’da yapılmış, dünyanın en ayrıntılı ve eksiksiz tasviri olarak kabul edilir. Birkaç yüzyıl boyunca gezginler tarafından yaygın olarak kullanılmıştır.
4 – Beni Musa Kardeşlerin Ustaca Yapılmış Aygıtları
Bu üç erkek kardeş, 9. yüzyılda Bağdat’ta yaşamış önemli matematikçi ve mühendislerdi. 850 yılında yayımlanan Dahi Aygıtlar (Ingenious Devices) isimli kitapları, çeşitli otomat örnekleri içeren, bugün bile bize şaşkınlık veren tasarımlar içermektedir
5 – El-Zehravi’nin Cerrahi Aletleri
El Zehravi, Endülüs-Cordoba’da 936’da doğdu ve tüm eğitimini orada aldı. Emevi Devleti’nin oluşturduğu bilimsel ortam, Zehravi’nin iyi bir tıp eğitimi almasını sağladı. Çalışmaları Avrupa’da oldukça etkiliydi ve aletlerinin çoğu bugün hala kullanılmaktadır. En bilinen buluşları arasında şırınga, pens, cerrahi kanca ve iğne, kemik testere ve litotomi neşteri vardır.
6 – İbni Firnas’ın Uçan Mekanizması
Abbas İbni Firnas 9. yüzyılda yetişen astronomi alimi ve İslam dünyasının Da Vinci’sidir. 875′te ibn Firnas bir planör inşa etti ve kendini kuleden roket gibi fırlattı. Uçuş büyük oranda başarılı idi ve kalabalık bir insan grubu tarafından izlendi. Ancak, inişi biraz sert oldu, sırtını incitti. Planörün kuyruk kısmında yeterli önlem almadığı söylendi, manevra için kuyruğu yeterli tasarlamamıştı.
İbn-i Firnas’ın bu başarısı Batı’da uçak yapıp uçmayı başaran Wright Kardeşler’den 1023 yıl öncesine rastlamaktadır.
Okuma Önerisi: Evrenin Tarihteki İlk Matematiksel Modelini Sunan Knidos’lu Eudoxus
Konuk Yazar: Günseli Akbulut
Kaynak: The greatest scientific advances from the Muslim world; https://www.theguardian.com/science/2010/feb/01/islamic-science
Matematiksel
