Ekonomi Bilimi İçin Neden Matematik Gereklidir?

Matematik, insan düşüncesi ve aklının temel bir parçasıdır. Doğayı, evreni ve kendimizi anlama çabalarımızın önemli bir unsurudur. Matematik, zihinsel disiplinin meydana getirilmesinde çok mühim bir pusuladır, mantıksal akıl yürütmeyi ve zihinsel titizliği teşvik eder.

Buna ek olarak, matematik bilgisi bilim, sosyal bilgiler ve hatta müzik ve sanat gibi diğer alanların da içeriğini anlamada önemli bir rol oynar. Yazımızda ise ekonomideki matematiğe değinmenin, iki bilimin korelasyonu açısından önem taşıyacağı öngörülmüştür.

Ekonomi ve Matematik

Ekonomi bilimindeki matematiğin önemi eski tarihlerden beri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ekonomide zamanla kullanılmaya başlanan kavramlar, modeller, formüller ve grafikler, ekonomiyi mevcut durumun izahı olmasından öteye gidemeyen bir bilim olma statüsünden çıkarıp ayakları daha yere basan bir bilim olma vasfına dönüştürmesi açısından önemli bir forma dönüştürmüştür.

Bu dönüşümle birlikte matematik, ekonomide fikirlerin izahı ve etkileşimi bakımından daha fazla önem kazanmaya başlamıştır. Bu gelişim ekonominin hem uygulamalı hem de teorik alanlarının tam olarak muhakeme edilmesi adına matematiğe zorunlu hale geldiğini kanıtlar bir sürece dönüşmüştür.

19.yy süresince ekonomist bilim insanları ekonomik etkileşimleri açıklamak için diferansiyel analiz ve optimizasyon uygulamalarından oluşan metotları çok yoğun bir şekilde uygulamaya başlamışlardır. Çünkü o sürece kadar ekonomi bilimi felsefi ve politikadan ibaret olan kalitatif bir alandı. Matematik ile birlikte o andan itibaren araştırmacılar sayısal yöntemler kullanarak düşünmeye, verilere dayalı hipotezler formüle etmeye ve bunların üzerine teoriler geliştirmeye başladılar.

Matematik Neden Ekonomi Bilimi İçin Gereklidir?

Genel olarak yaklaşmak gerekirse birincisi, ekonomik tartışmaların netliği, ikincisi ise tahminlerin kantitatif boyutu. Ekonomik tartışmalarda, yerini bulamayan savlar, yine yerini bulamayan başka savlarla çürütülmeye çalışılır.

Oysa matematik nettir, kesindir. Haliyle daha çok soyut boyutta kalan ekonomik alan yaklaşımlarını bir “model olma” formuna sokar. Böylece hem savunulan kavram netlik kazanır hem de karşı savunular yerini bulur. Kantitatif boyutta ise iktisadi sezgilerin tamamlayıcısı olan değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi de, sayısal verilerle ortaya konur. Yani matematik olmadan gerçekleştirilebilecek tek kavram, değişken etkisinin “nedenini” iddia etmektir, yani sadece iddiadır.

İstatistik ve Büyük Veri ( Big Data)

İstatistik bilimin de ekonomiye katkısı şüphesiz çok önemlidir. Fakat istatistiki veriler bile ekonominin açıklanmasında matematik olmadan eksik kalır. Örneğin Büyük Veri (Big Data) denilen bir olgu, istatistik alanındaki en hacimli olgudur.

Sonucunda Büyük Veri’nin bile matematiğin işlevi olmadan ekonomiyi açıklamaya yetemeyeceği açıktır. Öyle ki LCIA (2011) Büyük Veriyi; “çoğunluğu yapılandırılmamış olan ve sonu gelmez bir şekilde birikmeye devam eden, geleneksel ilişki bazlı veri tabanı teknikleri yardımıyla çözülemeyecek kadar yapısallıktan uzak, çok çok büyük, çok ham ve üstel bir şekilde büyümekte olan veri setleridir.” şeklinde tanımlamaktadır.

Bir başka yaklaşıma göre büyük veri standart veri tabanı yönetim ve analitik araçlar yardımıyla çözülmesi zor veya imkansız olan çok büyük, çok karmaşık veya çok hızlı analiz edilmesi gereken bir seti tanımlayan bir terimdir.

Bu sebeple ekonomistler sadece istatistiksel setler ile değil bu veriler ile ilgili nedensel ilişkiler kurmak ve ekonomide neyin neye sebep olduğunu bulmak istemişlerdir. Bu gaye ile optimizasyon problemleri, oyun teorisi problemleri, diferansiyel denklemler, fonksiyonlar, limitler ve türevler kullanılmaktadır.

Nobel Ekonomi Ödüllerinin Matematik İle Olan İlişkisi

Nobel Ekonomi Ödüllerinin tarihteki eserlerinin muhteviyatına bakıldığında matematiksel yapıları ihtiva ettiği görülmektedir. Bunlardan bazıları ise şöyledir;

1969 Nobel Ekonomi Ödülü sahipleri Ragnar Frisch ve Jan Tinbergen çok yoğun matematik kullandılar
1972 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Kenneth Arrow, İmkansızlık Teoremi ile bireysel tercihleri, yani oylamayı, bazı doğal şartları tatmin eden tek bir sistemde birleştirmenin bir yolu olmadığını belirtmiştir.
1975 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi matematikçi, Leonid Kantorovich, 1975’te matematiksel fikirlere dayanan çalışma ile bu ödülü aldı
2010 Nobel Ekonomi Ödülü sahipleri Diamond, Dale Mortensen ve Christopher Pissarides, piyasanın matematiksel bir teorisini geliştirdi.

Ekonometri’nin Kısa Tarihçesi

Ragnar FRİCH ekonometri alanında çalışanların öncüsüdür. Kaldı ki, 1926 yılında matematik ve istatistik metotların, ekonomik hipotezlerin test edilmesi amacıyla kullanımından ibaret olan “ekonometri” bilimine bu ismi kendisi vermiştir.

Sonraki süreçte ise Keynes de dahil olmak üzere, Joseph Schumpeter, Ragnar Frisch, Irving Fisher, Arthur C. Pigou, Wassily Leontief, Milton Friedman, Paul Samuelson, Kenneth Arrow ve tabii Tinbergen gibi birçok iktisatçı ekonometrinin doğum ve gelişim süreci içinde yer aldılar ve bu konu ile yakından ilgilendiler.

Yazımızın ana teması olan sayısal yöntemlerin ekonomiye entegrasyonu ile ilgili olarak da William Stanley Jevons 1871 yılında yayımladığı “The Theory of Political Economy” kitabında “Eğer ekonomiyle ilgili istatistikler şimdikinden daha fazla ve daha kesin olabilse, iktisattaki denklemler ve formüller bu verilerin yardımıyla gerçek anlamlarına kavuşacaklar, politik iktisat giderek tam ve kesin bir bilim haline gelecektir.” diye belirtmiştir. 19. yüzyılın sonuna doğru neoklasik iktisadın diğer önde gelenlerinin, örneğin Alfred Marshall, Francis Y. Edgeworth ve Keynes’in babası J. Neville Keynes’in de benzer açıklamaları vardır.

Ekonomi bilimi matematiği yeterince kullandı mı? Matematiğin başka hangi konusu ekonomiye entegre edilebilir? Matematiğin Fonksiyonlar, Diferansiyel denklemler ve Türev konusundan başka bir alanı örneğin polinomlar, matrisler, integral vs. diğer konuların ekonomide tatbiki mümkün müdür? Bizler çalışıyoruz. Neden olmasın. Sağlıkla kalınız..