Kapak görselinde gördüğünüz fotoğraf tarihin ender anlarından biridir. 3 Eylül 1967 sabahı, İsveç’te çekilen bu kare Dagen H veya Högertrafikomläggningen adı ile hatırlanan İsveç’te trafiğin soldan sağa alındığı günde çekilmiştir. “H” İsveççede “sağ trafik” anlamına gelen “Högertrafik” kelimesinden gelmektedir. Dagen ise gün anlamına gelir. Bu kare ayrıca ne kadar önlem alınırsa alınsın insanlarının alışkanlıklarını değiştirmenin çok da kolay olmadığının bir hatırlatıcısıdır.
Bu fotoğrafın çekildiği günün arkasında aslında dört yıllık bir hazırlık, öncesinde yaklaşık 40 yıllık bir tartışma süreci ve resmi olarak 40 milyon sterlin (belki de daha fazla) maliyet vardı. Geçiş esnasıda İsveç’in tüm yollarında sabah saat 4.50’de tüm trafik 10 dakika durmak zorunda kaldı. Ancak bazı caddelerde şanslarını sağda denemek isteyen sabırsız İsveçli sürücülerin beklemesi çok daha uzun sürecekti.
Şehir merkezine girmek yaklaşık 24 saat boyunca taksiler, otobüsler ve özel izinli arabalar dışında herkese yasaktı. Ancak yine de turistler, bisikletçiler ve televizyon kameramanları karayolunu doldurmuştu. İsveç genelinde yaklaşık 2.000 asker, 6.000 sivil polis, 50.000 okul polisi ve 150.000 gönüllü bu süreçte görev başındaydı. Ayrıca inşaat işçileri ordusu 350.000 sokak tabelasında son değişiklikleri yapmak için gece boyunca çalışmıştı.
Sonuçta trafik ışıklarının tersine çevrilmesi, yol işaretlerinin değiştirilmesi, kavşakların yeniden tasarlanması, otobüslerin modifiye edilmesi ve otobüs duraklarının yeniden konumlandırılması gerekiyordu. Bunların hepsi hem maliyetli hem de zahmetli işlerdi.
Değişiklikten sonra dalgınlıktan kaynaklanan kazaları önlemek için, katı trafik kurallarına ek olarak hükümet yoğun bir farkındalık kampanyası başlattı. Ayrıca sürücülerden farlarını gece – gündüz açık tutmaları gerekiyordu. Ancak sağlam bir planlama ve katı kurallar sonuçsuz kalmadı.
En son şeyi denemek için sabırsızlanan yüzbinlerce sürücü, yasakları kaldırıldıktan sonra İsveç sokaklarına döküldü. Şaşırtıcı bir şekilde, yalnızca 157 kaza oldu. Bunlardan sadece yalnızca 32’sinde hafif düzeyde yaralanma söz konusuydu. Takip eden gün de nispeten sorunsuz geçti. Bildirilen 125 trafik kazası, günlük 130-198 olan sayıdan daha azdı
İsveç Trafik Akış Yönünü Neden Değiştirdi?
Trafik akışındaki bu değişiklik büyük ölçüde ekonomik ve sınır meseleleri ile ilgili idi. O zamanlar İsveç, bulunduğu coğrafyada soldan direksiyonlu araç kullanan tek ülkeydi. Bu da özellikle komşuları olan Norveç ve Finlandiya ile sorun yaşamasına neden oluyordu. Ayrıca İsveçlilerin çoğu, Amerikan yapımı arabalara sahipti. Yani trafiğin soldan akmasına rağmen, arabaların çoğunun direksiyonu aracın sol tarafındaydı. Çünkü çoğu Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal edilmişti.
Aslında 1920 ile 1939 arasında her yıl İsveç parlamentosunda bu konu gündeme gelmişti. Ancak konu ile ilgili 1950’lerin başında yapılan bir referandum sonucunda trafiğin artık sağdan akmasına İsveçliler karşı çıktığı anlaşılacaktı. Buna rağmen, hükümet değişikliğe karar verdi. Kitlesel tanıtım ve halk eğitim kampanyaları sayesinde de bunu başarı ile gerçekleştirdi.
Bazı Ülkelerde Trafik Neden Soldan Akar?
Bu konuda kesin bir cevap yok. Ancak olası açıklama şu şekilde. Silahlar ve otomobiller gibi modern silahlara sahip olmamızdan çok önce, insanlar kılıç ve at kullanarak savaşmak zorundaydı. Arkeolojik kanıtlar, eski Romalıların arabalarını ve savaş arabalarını sol taraftan sürdüklerini gösteriyor.
Eğer sağ elini kullanıyorsanız, kılıcınızı sol tarafınıza takarsınız. Böylece onu sağ elinizle hızlı bir şekilde çekebilirsiniz. Ve bir kılıç ile bir ata binmenin tek yolu, serbest kalan sağ bacağınızı atın üzerine atmaktır. Bu nedenle günümüzde bile atları sol taraflarından eyerleyecek ve binilecek şekilde eğitiyoruz.
Ayrıca yolda da sol tarafta kalmak avantajlıdır. Sonucunda size doğru gelen herkes bu durumda sağınızda olacaktır. Bu durumda da düşman ile karşılaştığınız zaman savaşmanız mümkündür. İlerleyen yıllarda bu alışkanlık atlı arabalar tarafından da benimsendi. Ancak 1700’lü yıllara kadar, trafik sorunu olmadığı için soldan veya sağdan araba kullanma kararı yerel geleneklere göre değişiyordu.
Soldan akan trafik 1835’te Britanya’da resmi kural haline gelecekti. Ancak Fransa’da da 18. yüzyılım başında sağdan yana olan zıt gelenek galip geldi. Bu iki ülke daha sonra sürüş stillerini kendi kolonilerine taşıdı.
Bu nedenle Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve Hindistan gibi birçok eski İngiliz bölgesinde trafik hala soldan akıyor. İtalya, Çin, Kanada, İsveç, İzlanda ve ABD gibi birçok ülke trafiğin akışını soldan sağa değiştirenler arasında yer alıyor. Bu arada sistemi sağdan sola değiştiren tek örnek ise Okinava. Adada 1945’te kadar soldan akan trafik Amerikalıların 1972’ye kadar süren hakimiyet döenminde sağdan akmaya başlamıştı. Ada Japonlara verilince yeniden sola geçti. Japonya’da trafiğin soldan akmasının temeli ise Samuray’ların dönemine kadar uzanıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Dagen H: the day Sweden switched to driving on the right – archive, 1967. Yayınlanma tarihi: 7 Temmuz 2022; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Dagen H: The Day Sweden Switched Traffic Sides. Yayınlanma tarihi: 11 Nisan 2019; Bağlantı: https://www.amusingplanet.com
- Why do some countries drive on the left side of the road? Yayınlanma tarihi: 30 Ağustos 2018; Bağlantı: https://www.history.com/
Dip Not
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
