Bugüne kadar bir yerlerde büyük bir ihtimalle “blockchain teknolojisi” kelimesiyle karşılaşmışsınızdır. Eğer karşılaşmadım diyorsanız o zaman kripto para ya da dijital para terimlerini duymuşsunuzdur. O da olmadı mutlaka bitcoin kelimesini biliyorsunuzdur. Gerçekten de blok zinciri denince akla hemen dijital para birimi Bitcoin gelir. Hiç bir devlete veya kişiye ait olmayan Bitcoin, ülkeler tarafından resmi bir para birimi olarak tanınmasa da hemen hemen her yerde kullanılıyor. O zaman, Satoşi Nakamoto takma adını kullanan kişi ya da kişiler tarafından yaratılan ve giderek daha fazla önem kazanmaya başlayan blok zinciri hakkında da bilgi sahibi olmanın zamanı geldi.
Blok zincirinin mekaniği son derece karmaşık olsa da arka planındaki fikir basittir. Temelinde herkesin denetleyebileceği, şeffaf, paylaşılan, güvenilir bir kayıt defteri oluşturma mantığı yatmaktadır. Birbirlerine karşı hiçbir güveni olmayan kişilerin tarafsız bir merkezi otoriteye gitmek zorunda kalmadan işbirliği yapmalarını sağlar. Temelde dijital para birimi Bitcoin için tasarlanmış olsa da, dijital dünyada mülkiyet, mahremiyet, belirsizlik ve işbirliğinin şeklini değiştirme potansiyeli taşıdığı için önemlidir. Blockchain taraftarları haklıysa, bu teknoloji toplumlarda radikal bir şeffaflık, kusursuz işleyen bir ticari sistem ve benzersiz bir ekonomik bolluk yaratabilir.
Blockchain Nedir?
En basit haliyle, blockchain, belirli bir veritabanı türüdür. Ancak bilgileri depolama şekliyle tipik bir veri tabanından farklıdır. Veritabanı, bir bilgisayar sisteminde elektronik olarak depolanan bir bilgi topluluğudur. Veritabanlarındaki bilgiler veya veriler, belirli bilgiler için daha kolay arama ve filtrelemeye izin vermek için tipik olarak tablo biçiminde yapılandırılmıştır. Büyük veritabanları, verileri güçlü bilgisayarlardan oluşan sunucularda saklanır. Bir veritabanı herhangi bir sayıda kişi tarafından erişilebilir olsa da, genellikle bir işletmeye aittir. Bu nedenle nasıl çalıştığı ve içindeki veriler üzerinde kontrolümüz yoktur.
Tipik bir veritabanı ile bir blok zinciri arasındaki temel farklardan biri, verilerin yapılandırılma şeklidir. Bir blok zinciri, bilgi kümelerini tutan bloklar olarak da bilinen gruplar halinde bilgileri bir araya toplar. Blokların belirli depolama kapasiteleri vardır ve doldurulduklarında bir önceki bloğa zincirlenir. Böylece, blockchain olarak bilinen bir veri zinciri oluşur. Bu sistem doğası gereği geri döndürülemez bir veri zaman çizelgesi oluşturur. Kısacası bir blok zincirindeki bilgi, paylaşılan ve sürekli güncellenen bir veri tabanı halinde varlığını sürdürür.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Blok zinciri, hesaplama yapan düğümlerden oluşur. Düğüm, blok ağı zincirine bağlı çalışan bilgisayar demektir.. Düğümler blok zinciri ağına katıldıkları anda otomatikman blok zincirinin güncel bir kopyasını indirir. Bu durumda her düğüm yani her bilgisayar blok zinciri üzerinde bir yönetici durumuna gelir. Bu nedenle bu ağın merkezi olmadığı söylenir.
Merkezi olmadığı için siber saldırıya uğraması durumunda tamamen etkilenmez. Bu nedenle insanlara sağladığı en büyük avantaj güvendir. Ayrıca bu teknolojide herhangi bir değişiklik yapılacağı zaman sisteme dâhil olmuş tüm bilgisayarlardan onay gelmesi gerekir. Bir blok, bloka ait içeriğin değişip değişmediğini kontrol eden özet değeri içerir. Blok zincirini anlamak amacıyla, onu Bitcoin tarafından nasıl uygulandığı bağlamında incelemek öğreticidir.
Blockchain ve Bitcoin
Bir veritabanı gibi, Bitcoin de blok zincirini depolamak için bir bilgisayar koleksiyonuna ihtiyaç duyar. Bitcoin örneğinde bu bilgisayarların hepsi tek bir çatı altında değildir ve her bilgisayar veya bilgisayar grubu benzersiz bir kişi veya kişiler tarafından çalıştırılır. Bitcoin ağını oluşturan bu bilgisayarlar düğümlerimizdir.
Her bilgisayarda tüm Bitcoin işlemlerinin geçmişi mevcuttur. Bir kullanıcı Bitcoin’in işlem kaydını kurcalarsa, diğer tüm düğümler birbirine çapraz referans verir ve bu düğümü kolayca tespit eder. Depolanan bilgileri değiştirmek için, çoğunluğun söz konusu değişiklikler üzerinde anlaşmaya varması gerekir. Bu da meydana gelen değişikliklerin çoğunluğun yararına olmasını sağlar.
Blockchain Teknoloji Güvenli midir?
Blok zincirinin sonuna bir blok eklendikten sonra, çoğunluk bunu yapmak için bir fikir birliğine varmadıkça, geri dönüp bloğun içeriğini değiştirmek çok zordur. Bunun nedeni, her bloğun kendi karmasını, kendisinden önceki bloğun karmasını ve zaman damgasını içermesidir.
Diyelim ki bir bilgisayar korsanı blok zincirini değiştirmek ve Bitcoin’i herkesten çalmak istiyor. Bu kişi kendi kopyasını değiştirecek olsa da bu kopya diğer kopyalar ile uyumlu olmayacaktır. Böyle bir saldırıda başarılı olması için bilgisayar korsanının blok zincirinin kopyalarının %51’ini eşzamanlı olarak kontrol etmesini ve değiştirmesi gerekir. Ancak böyle bir saldırı, çok büyük miktarda para ve kaynak gerektirecektir. Kısacası olası değildir.
Günümüzde blok zincirini sadece işlemleri kaydetmekten başka, topluma yardımcı olacak şekilde uygulamak isteyen çok çeşitli blok zinciri tabanlı projeler var. İyi bir örnek, blok zincirinin demokratik seçimlerde oy kullanmanın bir yolu olarak kullanılmasıdır. Blok zincirinin değişmezliğinin doğası, hileli oylamanın gerçekleşmesinin çok daha zor olacağı anlamına gelir.
Örneğin, bir oylama sistemi, bir ülkenin her vatandaşına tek bir kripto para birimi veya jeton verilecek şekilde çalışabilir. Daha sonra her adaya belirli bir cüzdan adresi verilir ve seçmenler jetonlarını veya kriptolarını, oy vermek istedikleri adayın adresine gönderirler. Blok zincirinin şeffaf ve izlenebilir doğası, oylarının sayılması ihtiyacını ve kötü aktörlerin fiziksel oy pusulalarını kurcalama yeteneğini bu sayede ortadan kaldıracaktır.
Hiç kimseye güvenmediğimiz bir dünyada dijitalleştirilebilen her işlem yakın gelecekte blok zincirleri ile hayli güvenli bir şekilde yapılabilir. Sonuçta bu dünyada merkezi yönetime veya aracılara ihtiyaç yok. Her şeyin daha güvenli, daha adil olduğu bir dünyada yaşamak dileğiyle.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- How Blockchain Technology Works in Layman’s English – Infographic; https://techatlast.com/
- Blockchain explained; https://www.investopedia.com
- Erdem Ünal; Dijitalleşmenin Getirdiği Düzen; https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/
Matematiksel
