Ünlü Matematikçiler

Bernoulli Ailesi: 3 Nesil Matematikçi Bir Aile

Matematiksel bir çok kavram Bernoulli adını taşır. Ancak Bernoulli her zaman aynı Bernoulli değildir...

Bernoulli adı, matematik ile ilgili olanların sık karşısına çıkar. Ancak bu ad temelinde bir değil bir çok matematikçinin soyadı olduğu için kafa karışıklığı yaratabilir. Gerçekten de İsviçre’de yaşayan Bernoulli ailesi 3 nesil boyunca en az 8 ünlü matematikçi yetiştirdi. Bernoulli ailesi, 17. ve 18. yüzyıllarda matematik ve fiziğe hakim oldu.

Bernoulli ailesi, on yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda kalkülüsün ve uygulamalarının geliştirilmesinde öncü bir rol oynadığı için, modern matematiğin gelişiminin en kısa açıklamasında bile onlara değinmek gereklidir. Aile üyeleri diferansiyel analiz, geometri, mekanik, balistik, termodinamik, hidrodinamik, optik, esneklik, manyetiklik, astronomi ve olasılık teorisi ile pek çok çalışma yapmıştır.

Yeni doğanlara da hep aynı isimler verildiği için sonuçta aynı ad ve soyada sahip birden fazla kişi ortaya çıktı. Bu nedenle günümüzde kendilerinden bahsederken belli bir numaralandırma sistemi kullanırız. Tarihte Bernoulli Ailesi sadece bilime katkıları ile değil aynı zamanda aralarındaki rekabet, kıskançlık ve sahip oldukları kibir ile de bilinir. Aslında Bernoulli’ler arasında bir pembe dizi senaryosu yazmaya yetecek kadar kavga, arkadan bıçaklama ve hatta zamansız ölümler vardı.

Bernoulli Ailesi

Bernoulli Ailesi, Jakob I ve kardeşi Johann I ile başlıyor. Üçüncü erkek kardeşi Nikolaus sanatçı olduğu için o numaralandırmaya dahil edilmiyor. Bir sonraki nesilde Nikolaus I ve Johann’ın üç oğlu var: Nikolaus II, Daniel ve Johann II. Sonunda, Johann II’nin Johann III ve Jakob II adlı iki oğlu da atalarının izinden gittiler. Ancak Johann’ın üçüncü oğlu Daniel, üniversitede yardımcı doçent olmaktan öteye gidemedi. Bu nedenle onunda bir numarası yok.

Aslında Jakob (I) Bernoulli, ailenin matematik okuyan ilk üyesiydi ve tıp okumak zorunda kalan kardeşi Johann’a (I) ders verdi. Kardeşler kalkülüs gibi benzer konular üzerinde çalıştılar (Jacob integral terimini kullanan ilk matematikçiydi ) ve çeşitli eğri ailelerini incelediler. ( Detaylar için: Brakistokron Problemi: En Kısa Yol En Hızlı Yol Değildir!)

Ancak ebeveynleri Johann’ın ticaretle uğraşmasını istediği için bu çalışmaları gizli yapmak zorunda kalacaklardı. Ne yazık ki çok yetenekli iki kardeş arasındaki uyum kısa sürede acı bir tartışmaya dönüştü.

Çatışma, I. Jakob’un Johann’ı çalışmalarını çaldığı biçiminde suçlaması ile başladı. Bu sırada Basel Üniversitesi’nde matematik kürsüsünü elinde bulunduran Jakob I, kardeşinin kendi departmanına atanmasını engelledi. Ancak kader aksini kararlaştırdı ve Jakob öldü. Böylece fazla da kederli olmayan kardeşi de matematik kürsüsünü aldı. Jakob’un en önemli eseri Ars Conjectandi (The Art of Conjecture), olasılık teorisinin temelini oluşturdu.

İkinci Kuşak Bernoulli Ailesi

Ama Johann yaşantısından fazla ders almış gibi görünmüyordu. Kendi oğullarını eğitirken, babasının ondan önce yaptığı hataların aynısını yaptı. Johann, üç oğlundan en yetenekli olan Daniel’i ticaret ile uğraşması için zorladı. Bu girişim başarısızlıkla sonuçlandığında, oğlunun kendisine rakip olmasını engellemek için tıp eğitimi almasına izin verdi.

Ancak oğullar büyüklerinin örneğini izledi ve Daniel tıp okurken ağabeyi Nikolaus II’den matematik dersleri aldı. 1720’de doktor olarak çalışmak için Venedik’e gitti. Ancak kalbi fizik ve matematiğe aitti. Bu alanlar da o kadar ileri gitti ki St. Petersburg’daki Bilim Akademisi’nde bir kürsü teklifi aldı. 1725’te Daniel, kardeşi II. Nikolaus ile birlikte Rus imparatorluğunun başkentine gitti. Ancak birliktelikleri uzun sürmedi. Nikolaus II, gelişlerinden sekiz ay sonra hastalandı ve öldü.

Daniel Bernoulli

 
Muhtemelen ailenin en ünlü matematikçisi olan Daniel, akışkanlar dinamiği üzerine en önemli çalışmasını yaptı ve 
Bernoulli ilkesi olarak bilinen şeyi buldu 

Bu duruma çok üzülen Daniel İsviçre’ye dönmek istese de babası bu duruma engel oldu. Bunun yerine Daniel’e arkadaşlık etmesi için öğrencilerinden birini onun yanına yolladı. Bu kişi matematiksel yetenek söz konusu olduğunda Bernoulli’ler ile rekabet edebilecek tek çağdaş olan Leonhard Euler’den başkası değildi. Sürgündeki iki İsviçreli matematikçi arasında yakın bir dostluk gelişti. Petersburg’da birlikte geçirdikleri altı yıl, Daniel’ın hayatının en verimli dönemiydi.

İsviçre’ye döndükten sonra aile içi kavgalar yeniden başladı. Daniel, astronomi üzerine yazdığı bir makaleden dolayı babasıyla birlikte Paris Bilim Akademisi ödülünü kazandı. Ancak Johann bundan pek de mutlu olmadı. Ancak daha kötüsü henüz gelmemişti.

Daniel 1738’de başyapıtı Hydrodynamica’yı yayınladı. Kitabı okuyan babası hemen Hidrolika başlığıyla sözde 1732 tarihinde basılmış bir kitap yayınladı ve akışkan dinamiğinin mucidi olduğunu iddia etti. İntihal kısa sürede ortaya çıksa da baba oğul ilişkisi bir daha asla düzelmedi. Hırs, kibir olumsuz davranışlardır. Bernoulli ailesi bunun en güzel örneklerinden birisidir.

Johann I’in diğer iki oğlu da matematikçiydi. II. Nicolaus, yörünge sorunu ve Newton ile Leibniz’in kalkülüs’ü kimin icat ettiği konusundaki tartışmasının arkasındaki matematiksel argümanlar üzerinde çalıştı. Johann II matematiksel fizikte çalıştı.

Tekrar eden isimler nedeniyle yazının bu noktasına kadar okuduysanız kimin kim olduğuna dair kafanızın karışması oldukça normaldir. Sonuçta gerçekten de Bernoulli Ailesi pek çok açıdan ilginç bir aile idi. Ancak kesin olan şey, kavgalarına ve acılarına rağmen, 17. ve 18. yüzyıllarda matematiğe egemen olmalarıydı. Sonucunda çağdaşları Newton, Leibniz, Euler ve Lagrange ile birlikte bugün kullandığımız matematik ve fiziğin temellerinin çoğunu onlar attı.


Kaynaklar ve ileri okumalar:

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu