Tarih

Renk Çarkı Nedir? Renkler Hakkında Nasıl Konuşulur?

Bugün herhangi bir dijital tasarım yaparken, tasarımımızı renklendirmek istediğimiz zaman işimiz çok kolay. Sonuçta kolaylıkla renk paletini açıp, içinden istediğimiz renkleri seçebiliyoruz. Bu konu hakkında fazla kafayı yormasak da aslında bilmeniz gereken renklerin her zaman insanların parmaklarının ucunda olmadığı idi. Gelişmesine yol açan, dünyanın bazı büyük düşünürlerinin keşifleri ve bilimsel ilerlemeleriydi.

renk çarkı

Renk, çizgi, doku, şekil ve diğer birkaç unsurla birlikte bir sanat eseri yaratmak için temel yapı taşlarından biridir. Bir sanatçının renk konusunda verdiği kararlar size rastgele gibi gelecektir. Ancak bunlar genellikle oldukça amaçlıdır ve aslında bilimsel temellere dayanmaktadır.

Çoğu çocuğa ilk olarak üç ana renk öğretilmektedir: kırmızı, sarı ve mavi (RYB). Bu üç rengi farklı oranlarda birleştirerek, diğer renkleri oluşturmak mümkün olacaktır. Bu çoğunlukla doğru olsa da, RYB aslında sadece bir dizi ana renktir. Kırmızı, yeşil, mavi (RGB) ve camgöbeği, macenta, sarı (CMY) gibi başka renk kombinasyonları da vardır. Ancak çoğu sanatçı için kırmızı, sarı ve mavi en popüler ana renkler olmaya devam ediyor.

Renkler, ışık frekansına göre düzenlenmiştir. Düşük frekanslı ışık kırmızı, yüksek frekanslı ışık ise menekşe rengi olarak gözümüze görünür. Tüm bu frekanslar bir araya geldiğin de ise beyaz renk oluşur.

Kırmızı ve mavinin karıştırılmasından mor gibi iki ana rengin birleştirilmesiyle oluşturulan renklere ikincil renkler denir. Birincil rengin ikincil bir renkle karıştırılmasıyla veya iki ikincil rengin karıştırılmasıyla oluşan renkler ise üçüncül renkler olarak bilinmektedir.

Renk Çarkı Nedir?

Bu renkli çizginin uçları birleştirildiğinde oluşan şekle renk çarkı denir. Birleşim noktasının bir ucunda kırmızı ve menekşe rengi vardı. Birleşim noktalarında bu iki rengin frekansı birbirine karışır. Bunun sonucunda kızıl- mor renk olarak bilinen macenta rengini oluşturur. Renk çarkında her rengin karşısında onun tamamlayıcı rengi bulunur. Örneğin turuncunun tamamlayıcı rengi tam karşısında bulunan mavidir.

Renk çarkı, renk teorisinde kullanılan ve renkler arasındaki ilişkileri anlamamıza yardımcı olan bir araçtır. Her ne kadar pek çok yerde gördüğümüz renk çarkı modern dönemlere ait bir araç gibi gözükse de ilk renk çarkı 1666 yılında Sir Isaac Newton tarafından yapılmıştı.

newton prism
Isaac Newton karanlık bir odada kendine özel bir gökkuşağı yarattı. Panjurdaki küçük bir delikten içeriye güneş ışığı giriyordu. Newton ünlü prizmasını bu ışığın yolu üzerine yerleştirdi; prizma güneş ışığını, önce camdan girerken, sonra da daha öteki yüzeyden ışık tekrar havaya geçecekken, belli bir açıyla kırıyordu. Işık Newton’un odasında gerideki duvar üzerine düştüğünde, taylı oluşturan renkler ortaya çıktı. Newton beyaz ışığın değişik renklerin karışımından doğduğunu göstermekte kullanan ilk kişiydi.

Karanlık bir odada Newton, bir ışık huzmesinin önüne bir prizma yerleştirdi. Sonrasında da kırmızıdan mora kadar bir renk tayfı yarattı. Bu, beyaz ışığın birçok renkten oluştuğunu kanıtladı.Newton kaleme aldığı Optik (Optics) adındaki kitabı yeni ışık ve renk teorisini tanımladı.

renkler çarkı
Isaac Newton, tarafından yapılan renk çarkı

Newton renk çarkı üzerindeki çalışmasını tamamladıktan sonra pek çok kişi rengin doğasını tanımlamaya çalıştı.

Tarih Boyunca Birbirinden Farklı Pek Çok Renk Çarkı Yapıldı

Ünlü Alman yazar Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) 1810 yılında, en önemli eseri olarak tanımladığı “Renk Teorisi” (Zur Farbenlehre) başlıklı kitabını tamamladı. Bu kitapta Goethe, kendi tasarladığı bir renk çarkına da yer verdi. Johann Wolfgang von Goethe, Newton’un renk spektrumu teorisini çürütmeyi amaçlamaktaydı. Ona göre karanlık, ışığın yokluğu değil, renklerin oluşmasında aktif rol oynayan kendi gücüydü.

renk çarkı
Goethe’nin Renk Teorisi’ndeki çarkı, “mecazi, sembolik ve mistik renk kullanımını” temsil ediyor.

Newton’un renk çarkı sonraki yıllarda farklı teorisyenler tarafından farklı biçimlerde tekrardan ele alındı. Alman astronom Tobias Mayer (1723-1762) tarafından geliştirilen üç kenarlı renk grafiği ise Newton renk çemberinden sonra, 18. yüzyılda en çok tanınan renk sınıflandırma sistemi olarak kabul edilecekti.

Astronom ve harita yapımcısı Tobias Mayer tarafından geliştirilen üç taraflı renkli grafiğin Georg Christoph Lichtenberg tarafından temsili

Dikkate değer bir diğer renk çarkı, ressam Philip Otto Runge tarafından 1807’de yaratılan renk küresiydi. Onun modeli, Mayer’in üç ana rengi ile siyah ve beyazı birleştirdi ve bunları üç boyutlu bir küreye yaydı.

Philipp Otto Runge’nin Farbenkugel’i (1810). Üstteki iki görüntü kürenin yüzeyini gösterirken alttaki iki görüntü yatay ve dikey kesitleri gösteriyor

1989’da Albert Henry Munsell, olası tonlardan oluşan bir halkayla çevrelenmiş, siyahtan beyaza derecelendirilmiş merkezi bir silindir şeklinde üç boyutlu bir renk modeli yarattı.


Kaynaklar ve ileri okumalar:

  • The Color Wheel: Discover the Fascinating History Behind an Artist’s Most Powerful Tool; Bağlantı: https://mymodernmet.com/
  • The Vibrant Color Wheels Designed by Goethe, Newton & Other Theorists of Color (1665-1810); Bağlantı: http://www.openculture.com

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu