Hemşirelik deyince akla ilk gelen isimlerden birisi, modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale olacaktır. Ancak kendisinin pek de bilinmeyen yönü, onun iyi bir matematikçi ve istatistikçi olmasıdır.
Nightingale, sayıların düz tablolar olarak listelendiğinde yeterince anlaşılmadığını fark etmiş ve istatistiksel bilgileri görüntülemek için grafik formları kullanma konusunda bir öncü olmuştur. Henry Wadsworth Longfellow’un “Santa Filomela” şiirinde “Lambalı Kadın” olarak ölümsüzleştirdiği Florence Nightingale’in mücadele dolu hayatına kısaca göz atalım…
Florence Nightingale Kimdir?
Florence Nightingale, 12 Mayıs 1820’de Florenca, İtalya’da entelektüel ve varlıklı bir ailenin kızı olarak dünyaya geldi. Ailesinin geniş olan sosyal çevresi onun küçük yaşlardan itibaren yazarlar, şairler, politikacılarla dolu bir çevrede büyümesini sağladı.
Florence Nightingale’in Viktoryen kadınlar için oldukça sıra dışı olan başarısı, babasının kadınlara olan inancından kaynaklanır. Bilimde cinsiyet ayrımcılığını reddeden babası, kızlarının da üniversite eğitimi almaları için çaba göstermişti. Bu nedenle İtalyanca, Latince, Yunanca, tarih ve matematik dersleri almalarını sağlamıştır.
Küçük yaştan itibaren sayılara ilgi duyan Florence, 20 yaşında eğitimini matematik üzerine sürdürmek istedi. Ancak annesi bunun evlenmesine bir engel teşkil edeceğini düşündüğünden bu isteğini kabul etmedi. Neyse ki kararlı olan Florence sonunda mücadeleyi kazandı. Zamanın ünlü matematikçilerinden aritmetik, geometri ve cebir dersleri aldı. Devamında öğrendiği bilgileri çevresindeki çocukları eğitmek için kullandı. Bugün British Museum’da, kendi el yazısı ile hazırladığı aritmetik ve geometri ders planları bulunmaktadır.
Bir Hemşire Olarak Florence Nightingale
Florence Nightingale’in geniş bir ilgi yelpazesine vardı ve 25 yaşında sağlık sorunlarıyla ilgilenmeye başladı. Hemşirelik ilgisini çekti. Ancak on dokuzuncu yüzyılda Floransa’nın sosyal statüsündeki kadınların çalışması, özellikle de yoksullarla ilişkilendirilen bir kariyer sahibi olması normal değildi. Bu nedenle ailesi Florence’ın bu isteğine de karşı çıkacaktı.
Sonunda Florence, ailesinin itirazlarına rağmen kariyerini sürdürme fırsatını yakaladı. 1844’te Almanya’nın Kaiserwerth kentindeki Lutheran Hastanesi’ne öğrenci hemşire olarak kaydoldu. 1850’lerde Almanya’daki eğitiminin ardından İngiltere’ye döndü ve Middlesex’te bulunan kadınlara yönelik bir hastanede çalışmaya başladı.
İşe girdikten bir yıl sonra da disiplini ile üstlerini çok etkilediği için müfettişliğe terfi etti. Hastanelerin temizliği ve düzeni konusundaki bilgisi ve yeteneği kısa sürede ortaya çıktı. Her zaman hizmet etmenin manevi yönüne odaklanan Florence Nightingale’in aradığı fırsat 1854′te karşısına çıktı.
Kırım Savaşı Zamanı
Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya arasında geçen Kırım Savaş’ında İngiltere ve Fransa Osmanlı imparatorluğu tarafında yer almıştı. Savaşta yaralı askerler İstanbul’a getiriliyor, bunlardan Fransızlar Taşkışla, İngilizler ise Selimiye Kışlası’nda tedavi ediliyorlardı.
1854 yılının Eylül ve Ekim aylarındaki ilk muharebelerde çok sayıda İngiliz askeri yaralandı. Yaralı askerlerin çok kötü koşullarda olduğu haberi İngiltere’ye ulaştı. Florance’ın hayatını değiştirecek kişi dostu Savaş Bakanı Sidney Herbert oldu. Sidney onu Türkiye’deki İngiliz Hastaneleri Kadın Hemşirelik Teşkilatı’nın başına getirdi. Bunun sonucunda Florenca ve 38 hemşire arkadaşı İstanbul’a geldiler.
Nightingale Kasım ayı başlarında Üsküdar’a vardığında kötü koşullar ile karşılaştı. Hastane eski, bakımsız ve pisti. Yaralı askerler, aşırı kalabalık koğuşlarda ve koridorlarda hasırların üzerinde yatıyordu. Nightingale bir aylık rakamları incelediğinde insanların savaşta aldıkları yaralardan çok sıtma ve bulaşıcı hastalıklardan öldüğünü gördü.
Nightingale inatçı, sabırlı ve yoğun bir çalışmayla yiyecek, giyecek, çarşaf, sargı bezi ve araç gereç gibi eksikleri giderdi. Esas sorunun hastane suyuna sızan fosseptik olduğunu fark etti ve hastanenin tesisatının yenilenmesini sağladı. Yoğun ve uzun mesai saatlerinin sonucunda ölümler yüzde 52’den yüzde 20’ye düştü. Florence sadece hastaneyi temizleyip hastalara yardım etmekle kalmadı, aynı zamanda oradaki hizmetleri de iyileştirdi. Hastaların temiz çarşaflara sahip olmasını sağlamak ve hastalığın yayılmasını önlemek için bir mutfak ve çamaşırhane oluşturdu.
Florence Nightingale Veri Görselleştirmesini Etkili Bir Biçimde Kullanan İlk Kişiydi
1856 yazında Florence Nightingale savaştan öfkeli ve yorgun bir biçimde, benzer acıların tekrar yaşanmasını engelleme kararlılığıyla, Londra’ya geri döndü. Kırım’da gördüklerini ve öğrendiklerini bir raporla sunmaya karar verdi. Yazdıkları ile generallerin, sağlık görevlilerinin ve parlamenterlerin zihinlerini etkilemeyi planlamıştı.
830 sayfalık bu rapor bittiği vakit Florence, zayıf istatistik okur yazarlığı olan bir toplumu etkilemek için sadece sayıların yeterli olmayacağının farkına varmıştı. Bu nedenle okuyucuların ilgisini çekmek için grafikler tasarladı. Üstelik bu verileri salt sayılar değil, hikayeleştirerek yani herkesin anlayacağı bir biçimde sundu.
Nightingale’in diyagramları basında geniş yer buldu. İlk partinin yayınlanmasından birkaç ay sonra, aşırı kalabalık kışla meselesi parlamentonun her iki kanadında da tartışıldı. Sonucunda ordunun sıhhi koşullarında iyileştirme çalışmaları başladı. Nightingale’in uğruna mücadele ettiği reformlar nihayet 1875 tarihli İngiliz Kamu Sağlığı Kanunu’nda kanunlaştırıldı. Florence Nightingale kullandığı istatistik teknikleri sayesinde 1858 yılında Royal Statistical Society’nin ilk kadın üyesi oldu.
Florence Nightingale’in Ölümü ve Mirası
Ne yazık ki, Floransa, Kırım’dayken, hiçbir zaman tam olarak iyileşemeyeceği Kırım Ateşine yakalanmıştı. Bu nedenle hayatını 38 yaşından itibaren neredeyse tamamen yatağa bağlı geçirmek zorunda kalacaktı. Ancak bu süreçte de sağlık hizmetlerinin savunucusu olarak kaldı ve çalışmalarına yatağından devam etti.
Ağustos 1910’da Florence hastalandı ve 13 Ağustos Cumartesi günü Londra’daki evinde vefat etti. Akrabaları ulusal bir cenaze törenini reddetti ve Florence, İngiltere’nin Hampshire kentinde toprağa verildi. Bugün Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı olarak bilinen yerde Florance Nightingile anısına 1857 yılında dikilmiş bir anıt bulunmaktadır. Bu anıtın üzerine 1954 yılında çakılan bronz plakada şunlar okunmaktadır. “Bir asır önceki bu mezarlık yakınındaki çalışmaları insanlık acılarını azaltmış ve hemşirelik mesleğinin doğuşuna sebep olmuş Florance Nightingile anısına.“
Sonuç olarak;
Florence Nightingale, yalnızca kurtardığı hayatların sayısıyla değil, aynı zamanda kadınlar ve işin doğası hakkındaki fikirleri değiştirmek için yaptığı çalışmalarla da hemşirelik mesleği üzerinde inanılmaz bir etki yarattı. Kendinden sonra gelen yüzlerce kadının sadece hemşirelik değil, diğer sektörlerde de kariyer yapmasının önünü açtı.
Yazının devamında ayrıca göz atmak isterseniz: Andreas Vesalius: İnsan Vücudu Hakkındaki Bilgimizde Devrim Yaratan Adam
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Mathematical Education in the Life of Florence Nightingale; https://www.agnesscott.edu
- How Florence Nightingale Changed Data Visualization Forever. Yayınlanma tarihi: 1 Ağustos 2022. Bağlantı: https://www.scientificamerican.com
- Florence Nightingale: The passionate statistician; https://www.sciencenews.org
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
💯💯👏👏harika paylaşımlar için teşekkürler Sibel Çağlar💯💯👏👏